Το τρίτο βιβλίο για τον Άχιμ - 1

Ούβε Γιόνζον , εκδ. Ίνδικτος , μτφ. Τούλα Σιέτη .

Uwe Johnson (1934-1984) : Ο μεγάλος Άγνωστος

Ο Γιόνζον είναι ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της μεταπολεμικής Γερμανίας . Παρά τους αξιόλογους γερμανόφωνους μεταφραστές και τους εκδοτικούς οίκους που επενδύουν στην ποιότητα των έργων που εκδίδουν , παραμένει ουσιαστικά άγνωστος στη χώρα μας . Ο Γκύντερ Γκρας της ίδιας γενιάς με τον Γιόνζον , αν και υπερτιμημένος κατά τη γνώμη μου , είναι πολυμεταφρασμένος . Αλλά βέβαια είχε την τύχη να πάρει το Νόμπελ και επίσης φροντίζει σε τακτά χρονικά διαστήματα να τροφοδοτεί την επικαιρότητα με διάφορα σκάνδαλα.Την ίδια όμως τύχη είχαν κι άλλοι σημαντικοί γερμανόφωνοι συγγραφείς όπως ο Μπελ , ο Μπέρνχαρντ , ο Χάντκε , η Γέλινεκ ... χωρίς να πήραν όλοι τους το Νόμπελ .Ωστόσο είμαι βέβαιος ότι ο χρόνος θα αποζημιώσει συγγραφείς "άβολους" σαν τους Uwe Johnson , Wolfgang Koeppen , Heimito von D0derer , Arno Schmidt .

Ο Γιόνζον γεννήθηκε στην Πομερανία (σημ. Πολωνία) αλλά μετά τον πόλεμο η οικογένειά του αναγκάστηκε να μετοικήσει στο ανατολικογερμανικό Μεκλεμβούργο.Το 1959 εγκαταλείπει το Ανατολικό Βερολίνο για το Δυτικό.Αρνούμενος όμως την εκμετάλλευση του έργου του προς όφελος της αντικομμουνιστικής προπαγάνδας ,γίνεται κι εκεί ανεπιθύμητος.Τα επόμενα χρόνια έζησε αρκετό καιρό στις ΗΠΑ για να εγκατασταθεί τελικά στην Αγγλία .

Η γραφή του είναι νεωτερική , πυκνή , δύσκολη που στόχος της είναι να εμπλέξει τον αναγνώστη στις δίνες του μεταπολεμικού τοπίου της Ευρώπης . Έχεις την αίσθηση ότι τα έργα του ξαναγράφονται μαζί με τον εκάστοτε αναγνώστη τους .

Η μορφή του Ούβε Γιόνζον μοιάζει να υπερίπταται πάνω από το συμβολικό αλλά και κυριολεκτικό σύνορο των δύο Βερολίνων θυμίζοντας τον τίτλο της εκπληκτικής ταινίας του Βιμ Βέντερς - Der Himmel ueber Berlin -και κινδυνεύει,ως άλλος Ίκαρος ,είτε να χαθεί περιπλανώμενος μέσα στους καφκικούς λαβύρινθους της Αν. Γερμανίας είτε να καεί στην ανελέητα καπιταλιστική Δυτ. Γερμανία .

Ένας ιδιόμορφος και μοναχικός δημιουργός που θυμίζει λίγο τον Άρη Αλεξάνδρου . Ένας δημιουργός που προκειμένου να διατηρήσει αλώβητη την εντιμότητά του αυτοεξορίζεται συνεχώς για να πεθάνει τελικά στα 49 του χρόνια , μόνος σε ένα νησάκι , Sheerness-on-Sea , της Αγγλίας , όπου ζούσε τα τελευταία του χρόνια. Το πτώμα του βρέθηκε στην κατοικία του τρεις βδομάδες μετά το θάνατό του .

Έγραψε λίγα βιβλία μετά από κοπιώδη κι εξαντλητική προσπάθεια . Βιβλία που δύσκολα κατάφεραν να βρουν το δρόμο τους για το τυπογραφείο .Το πρώτο του , αυτό που τον έκανε παγκόσμια γνωστό ήταν το "Εικασίες για τον Γιάκομπ" (Mutmassungen ueber Jakob-1959), ένα αριστούργημα που έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες .

Σημείο εκκίνησης είναι ο αιφνιδιαστικός θάνατος του σιδηροδρομικού υπαλλήλου Γιάκομπ στο σταθμό της Δρέσδης.Ήταν ατύχημα ,αυτοκτονία ή πολιτική δολοφονία;Η διαλεύκανση επιχειρείται μέσα από αποσπάσματα διαλόγων με γνωστούς του νεκρού , θραύσματα εσωτερικών μονολόγων και αφηγηματικά μέρη. Το κείμενο αποσπά τον αναγνώστη από την παθητικότητά του , του απονέμει ενεργό ρόλο και τον αναγκάζει να αποκαταστήσει τις διασυνδέσεις ανάμεσα στα θρυμματισμένα τμήματα της αφήγησης .

Το magnum opus του ήταν το τελευταίο του έργο , το τετράτομο : Επέτειοι ( Jahrestage).Στη γαλλική μετάφραση είχε τον τίτλο " Ένας χρόνος από τη ζωή της Γκεζίνε Κρέσπαλ" ενώ στα αγγλικά κυκλοφόρησε σε μια συντομευμένη εκδοχή , εγκεκριμένη από τον συγγραφέα, σε δύο τόμους.

Στο έργο αυτό παρακολουθούμε κατά τη διάρκεια ενός χρόνου 1967-68 την Γκεζίνε και την κόρη της , που έχουν μεταναστεύσει από την Αν. Γερμανία στις ΗΠΑ ,μέσα από τους διαλόγους τους και τις αναμνήσεις της μάνας από την πατρίδα της. Ο τρίτος πρωταγωνιστής είναι οι New York Times ,καθώς πλήθος επίκαιρων άρθρων τους εμπλουτίζει το έργο δημιουργώντας ένα γιγάντιο μωσαϊκό μιας ολόκληρης εποχής.

Σημείωση:Πολύτιμο βοήθημα γι' αυτήν την ανάρτηση στάθηκε το αφιέρωμα του περιοδικού Μετάφραση ('01) στη γερμανική πεζογραφία,όπου ο Σ. Μοσκόβου μετέφρασε ένα απόσπασμα από τις "Εικασίες για τον Γιάκομπ" και το εξαιρετικό επίμετρο του Κ. Καλφόπουλου στο "Τρίτο βιβλίο για τον Άχιμ".Η φωτογραφία με τον άγγελο Μπρούνο Γκανζ είναι από την ταινία του Βέντερς "Τα φτερά του έρωτα" (Der Himmel ueber Berlin - Ο ουρανός πάνω από το Βερολίνο).