Ιστορία αγάπης και σκότους

Άμος Οζ , εκδ. Καστανιώτης , μτφ. Ιακώβ Σιμπή.

"Στο σπίτι μας μόνο βιβλία είχαμε μπόλικα , αλογάριαστα , από τοίχο σε τοίχο , στο διάδρομο , στην κουζίνα στην είσοδο , στα περβάζια των παραθύρων και πού δεν είχαμε . Χιλιάδες βιβλία σε κάθε γωνιά του σπιτιού . Υπήρχε μια αίσθηση ότι οι άνθρωποι έρχονται και παρέρχονται , γεννιούνται και πεθαίνουν , τα βιβλία όμως είναι αθάνατα . Όταν ήμουν μικρός , έλπιζα να μεγαλώσω και να γίνω βιβλίο . Όχι συγγραφέας αλλά βιβλίο : ανθρώπους μπορείς να σκοτώσεις σαν μυρμήγκια . Και συγγραφείς δεν είναι δύσκολο να σκοτώσεις . Τα βιβλία όμως , ακόμα και αν τα καταστρέφουν συστηματικά , πάντα υπάρχει πιθανότητα να σωθεί κάποιο αντίτυπο και να συνεχίσει να ζει πάνω στο ράφι , μια αιώνια σιωπηλή ζωή σε κάποιο ξεχασμένο ράφι σε κάποια μακρινή βιβλιοθήκη , στο Ρέικιαβικ , στο Βαγιαντολίδ ή στο Βανκούβερ".
Η ιστορία αγάπης και σκότους είναι ένα μυθιστόρημα που προϋποθέτει αναγνώστες "ταξιδευτές" , πρόθυμους για περιπλάνηση όχι μόνο σε τόπο αλλά και σε χρόνο . Από τη Λιθουανία , την Πολωνία και την Ουκρανία έως την Παλαιστίνη . Από τη Βίλνα , το Ρόβνο , την Πράγα και την Οδησσό έως τις φτωχογειτονιές της Ιερουσαλήμ , του Τελ-Αβίβ και το κιμπούτς Χούλντα . Από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τα τέλη του 20ου .


Το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί με διάφορους τρόπους : είτε ως η αυτοβιογραφία του Άμος Οζ από τα παιδικά του χρόνια στην Ιερουσαλήμ κατά τη διάρκεια της Βρεττανικής κυριαρχίας και του πολέμου της ανεξαρτησίας , είτε ως η ιστορία της γέννησης του κράτους του Ισραήλ , είτε ως ένα σχεδόν αστυνομικό μυθιστόρημα όπου ο Οζ προσπαθεί να διερευνήσει τα αίτια της αυτοκτονίας της μητέρας του , όταν αυτός ήταν μόνο 12 ετών , κάνοντας μέσα από αφηγήσεις των συγγενών ανασύσταση του παρελθόντος των γονιών του .

"Στα 38 της ήταν η μητέρα μου όταν πέθανε . Στην ηλικία μου σήμερα , θα μπορούσα να είμαι πατέρας της . Μετά την ταφή της , ο πατέρας μου κι εγώ μείναμε μερικές μέρες σπίτι ... Για τη μητέρα μου δεν μιλήσαμε ποτέ . Ούτε λέξη . Ούτε για μας .Ούτε για άλλα θέματα που είχαν μυρωδιά συναισθήματος ...Κι εγώ δεν μίλησα γι' αυτό σχεδόν ποτέ ,σε όλη μου τη ζωή , μέχρι τώρα που γράφω αυτές τις σελίδες . Ούτε με τον πατέρα μου ούτε με τη γυναίκα μου ούτε με τα παιδιά μου ούτε με κανέναν άλλον . Μετά το θάνατο του πατέρα μου , ούτε γι' αυτόν μίλησα σχεδόν ποτέ , λες και ήμουν έκθετο".

Με το θάνατο της Φάνια Μούσμαν χάθηκε κι ένας ολόκληρος κόσμος . Ο κόσμος των Εβραίων της κεντρικής Ευρώπης , των πολύπαθων Εβραίων της διασποράς που αισθάνονταν πιο Ευρωπαίοι κι από τους Ευρωπαίους . Ο συγγραφέας μάταια προσπαθεί να ανασυνθέσει το παρελθόν της , τη ζωή της ... για να καταλάβει το γιατί . Ο Ζακ Ντεριντά έχει παρατηρήσει ότι ο θάνατος κάθε ατόμου είναι το τέλος ενός κόσμου , και κάθε φορά το τέλος ενός μοναδικού κόσμου , ενός κόσμου που δεν μπορεί ποτέ να επανεμφανιστεί ή να αναστηθεί . Κάθε θάνατος είναι απώλεια ενός κόσμου - απώλεια παντοτινή , μη αναστρέψιμη κι ανεπανόρθωτη .


Κάθε φορά που καταπιάνομαι να διαβάσω ένα τέτοιου είδους πολυσέλιδο μυθιστόρημα νιώθω την απόλαυση κάποιου που ανακαλύπτει μια καταπακτή και κατεβαίνει σε ένα παλιό θαυμαστό υπόγειο, ανέγγιχτο από το χρόνο , γεμάτο από εξαίσια αντικείμενα και στο οποίο βλέπεις να ξετυλίγονται μπροστά σου, σαν σε οθόνη, οι ιστορίες των ανθρώπων που κάποτε έζησαν εκεί ενώ οι αισθήσεις σου πλημμυρίζουν από τις φωνές και τις μυρουδιές τους ...

Κι ο Άμος Οζ ξέρει να αφηγείται καλά . Ένα σωρό απολαυστικές ιστορίες συνυπάρχουν με πολιτικούς , κοινωνικούς και καλλιτεχνικούς προβληματισμούς εν είδει δοκιμίου . Η αφήγησή του μόνο γραμμική δεν είναι . Είναι κυκλική με κέντρο την αυτοκτονία της μητέρας του . Πολλές εικόνες ή κουβέντες επανέρχονται σαν μουσικά μοτίβα ενώ ένα γεγονός ή μια λεπτομέρεια δίνει αφορμή για πολλά άλλα γεγονότα και λεπτομέρειες για να συνθέσουν τελικά ένα πολυδιάστατο μυθιστόρημα μνήμης . (16/20)