The minority report και άλλα διηγήματα

Φίλιπ Ντικ, εκδ. Μέδουσα/Σέλας, μτφ. Γ. Γούλας κ.α.




"Reality is that which, when you stop believing in it, doesn't go away"

Ποιος ήταν ο Φίλιπ Ντικ; Ένας παραγωγικότατος Αμερικανός συγγραφέας που, στη σχετικά σύντομη ζωή του (1928-1982), έγραψε τουλάχιστον 30 μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας και καμιά εκατοστή διηγήματα; Ένας βαθύς γνώστης της λογοτεχνίας που μελετούσε τον Χένρυ Τζέημς, τον Τζόυς και στα παραληρήματά του μιλούσε αρχαία ελληνικά χωρίς να τα έχει ποτέ διδαχθεί; Ένας παρανοϊκός μυστικιστής που πίστευε ότι επικοινωνούσε με ένα ανώτερο εξωγήϊνο πλάσμα ή τον ίδιο τον Θεό; Που πίστευε ότι το πνεύμα και το σώμα του είχε κυριευθεί από έναν χριστιανό του 1ου αιώνα, επί Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και που κήρυττε ότι "Η Αυτοκρατορία ποτέ δεν έφτασε στο τέλος της"; Ένας εθισμένος στις ναρκωτικές ουσίες που άκουγε φωνές να του λένε πράγματα, που θα ήταν αδύνατον διαφορετικά να τα γνωρίζει, όπως μια έγκαιρη ιατρική διάγνωση που έσωσε τη ζωή του μικρού του γιου; Ένας παράφρων που νόμιζε ότι τον κυνηγούσαν οι μυστικές υπηρεσίες και είχε φτιάξει το δικό του καταφύγιο πραγματικότητας;

Η παρούσα συλλογή είναι μια ανθολογία δέκα διηγημάτων της πρώτης περιόδου του Ντικ, δηλαδή από το 1953 έως το 1969. Ανάμεσα τους ξεχώρισα το αριστουργηματικό "Ηλεκτρικό μυρμήγκι" και μερικά εξαιρετικά όπως το "Να ήμουν Μπλόμπελ" ή το "Πλαστοπροσωπία".

"Τα διηγήματά μου έχουν ως αφετηρία την πεποίθησή μου ότι αν συναντούσα μια ευφυή εξωγήινη μορφή ζωής θα είχα να πω πιο πολλά απ΄όσα έχω να πω στους γείτονές μου. Το μόνο που κάνουν οι άνθρωποι της γειτονιάς μου είναι να μπαίνουν σπίτι τους κρατώντας την εφημερίδα και την αλληλογραφία τους και να βγαίνουν φεύγοντας με το αυτοκίνητό τους. Δεν έχουν άλλες εξωτερικές ασχολίες, εκτός απ΄το να κουρεύουν το γρασίδι. Κάποτε επισκέφτηκα τους διπλανούς μου για να δω με τι ασχολούνται μέσα στο σπίτι. Έβλεπαν τηλεόραση. Πώς να γράψεις ένα μυθιστόρημα στηρίζοντας έναν πολιτισμό πάνω σ΄αυτά τα δεδομένα; ... Η διέξοδος από μια τέτοια ζωή εγκλωβισμένη σ' έναν κόσμο ελάχιστης φαντασίας είναι το να έρθεις σε επαφή, νοερά, με άλλους υποθετικούς πολιτισμούς του μέλλοντος. Ό,τι κάνω εγώ γράφοντας επιστημονική φαντασία, το ίδιο ακριβώς κάνετε κι εσείς διαβάζοντάς την. Οι δικοί σας γείτονες είναι για σας τόσο ξένες μορφές ζωής όσο είναι οι δικοί μου για μένα".

Στο "Ηλεκτρικό μυρμήγκι", ένας καθ' όλα φυσιολογικός άνθρωπος ξυπνάει μετά από ένα τροχαίο ατύχημα, στο κρεβάτι ενός νοσοκομείου και διαπιστώνει ότι του λείπει το ένα χέρι. Είναι ο Γκάρσον Πουλ, διοικητής μιας μεγάλης εταιρίας, που κατασκευάζει ηλεκτρονικά βλήματα. Λίγο αργότερα, δέχεται την επίσκεψη του γιατρού που τον πληροφορεί ότι κατά τον ακρωτηριασμό ανακάλυψε πως δεν είναι άνθρωπος αλλά οργανικό ρομπότ και συνεπώς θα πρέπει, για την αντικατάσταση του χεριού του, να απευθυνθεί σε ένα ειδικό συνεργείο κι όχι σε κλινική...

Ποιος δημιούργησε όμως το "ρομπότ"; Ποιος το χειραγωγεί και γιατί; Ή μάλλον, πόσο ελεύθεροι είμαστε και ποια είναι τα όρια της ελευθερίας μας;

Έως ότου βυθιστώ στο σύμπαν του Φίλιπ Ντικ, τα μόνα βιβλία σύγχρονης επιστημονικής φαντασίας που είχα διαβάσει ήταν το "1984" του Όργουελ και το "Φαρενάιτ 451", του Μπράντμπερυ. Επίσης είχα δει και αρκετές ταινίες, επιτομή των οποίων υπήρξε για μένα, η "Οδύσσεια του διαστήματος 2001" του Κιούμπρικ. Σύμφωνα με αυτά είχα σχηματίσει την αντίληψη ότι αυτού του είδους τα έργα ασχολούνται κυρίως με τη μελλοντική κυριαρχία των μηχανών επί των ανθρώπων ή με το πώς κάποιοι θα εκμεταλλεύονταν την τεχνολογία για τη δημιουργία ακατάλυτων ολοκληρωτικών καθεστώτων στο απώτερο μέλλον. Διαβάζοντας όμως αυτά τα διηγήματα διαπίστωσα ότι ο Ντικ κατευθύνεται στο μέλλον και κινείται ανάμεσα σε ανθρώπινα, εξωγήινα και τεχνητά πλάσματα όχι τόσο για να φανταστεί πιθανές δυσοίωνες εξελίξεις αλλά γιατί τον απασχολεί το ερώτημα "Τι είναι άνθρωπος" ή πιο σωστά "Τι είναι ανθρώπινο". Για τον Ντικ, το υπέρτατο κριτήριο για τον ορισμό ενός πλάσματος ως ανθρώπινου δεν είναι η καταγωγή ούτε η υφή των ιστών του αλλά η ικανότητά του για αγάπη, για καλοσύνη και για συμπόνοια. Δεν διστάζει να θεωρεί περισσότερο ανθρώπινα, πλάσματα εξωγήινα ή ρομπότ απ' ότι ανθρώπους "του κόσμου τούτου"... "Είμαστε αλήθεια άνθρωποι ή μερικοί από μας είναι απλώς σκεπτόμενες μηχανές;" έγραφε σε ένα κείμενό του.

Το άλλο ερώτημα που τον απασχολεί είναι το "Τι είναι πραγματικότητα".Σε τι ποσοστό αυτό που λέμε "πραγματικότητα" αντιπροσωπεύει πραγματικά ό,τι υπάρχει στο περιβάλλον μας και σε τι ποσοστό ό,τι υπάρχει μέσα στο μυαλό μας; Σ' αυτό το ερώτημα θα βυθιστεί τελικά κι ο ίδιος στα τελευταία του χρόνια...

"Τα διηγήματα αυτής της συλλογής αποτελούν απόπειρες να διαισθανθώ, να αφουγκραστώ φωνές από άλλους τόπους, πολύ μακρινούς, ήχους αδύναμους αλλά σημαντικούς. Έρχονται μόνο τη νύχτα, όταν το καθημερινό κουβεντολόι και η οχλοβοή του κόσμου μας έχουν κοπάσει. Όταν οι εφημερίδες έχουν διαβαστεί, οι τηλεοράσεις έχουν κλείσει, τα αυτοκίνητα είναι παρκαρισμένα στα γκαράζ. Τότε, αμυδρά, ακούω φωνές από κάποιο άλλο άστρο (κάποτε παρακολούθησα την ώρα, και η λήψη είναι βέλτιστη μεταξύ 3 και 4 π.μ.). Φυσικά αυτό δεν το λέω σε όσους με ρωτάνε "Πού βρίσκεις όλες αυτές τις τρελές σου ιδέες;" Σ΄αυτούς λέω απλώς ότι δεν ξέρω. Είναι ασφαλέστερο".

Σημειώσεις: Η πρώτη εικόνα με τον αστροναύτη έχει τίτλο "Ταξίδι στο φεγγάρι" και τη βρήκα στο διαδίκτυο ως δημιουργία του "begemott". Η φωτογραφία με το ρομπότ είναι από την ταινία του Φριτς Λανγκ "Μετρόπολις". Η τελευταία είναι από την ταινία του Κιούμπρικ. Το μότο είναι του Ντικ από το βιβλίο του "Βάλις". Τα αποσπάσματα είναι από τον πρόλογο του συγγραφέα στα διηγήματά του. Στο κείμενο αναφέρομαι σε βιβλία σύγχρονης επιστημονικής φαντασίας γιατί αν ανατρέξουμε στο παρελθόν θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ως συγγραφείς ε.φ και τον Λουκιανό (Αληθής ιστορία), τον Σουίφτ, τον Βερν και τον Ουέλς. Από τις ταινίες ε.φ να εξαιρέσω το "Σολάρις" του Ταρκόφσκι, που εν μέρει, θέτει και προβληματισμούς αντίστοιχους με του Ντικ. Ο Ντικ στα τελευταία χρόνια της ζωής κρατούσε ημερολόγιο, που του είχε δώσει τον ελληνικό τίτλο "Exegesis", κι όπου κατέγραφε όλες του τις σκέψεις. Πρόκειται για ένα τεράστιο έργο (πάνω από 8000 σελίδες), που παραμένει, στην ολότητά του, ανέκδοτο. Ως κριτήριο για το "τί είναι ανθρώπινο", ο ίδιος είχε χρησιμοποιήσει σε κείμενό του τον όρο "empathy".(17/20)