Τετάρτη 7 Απριλίου 2010

Οι αρραβώνες του κυρίου Ιρ - 2

Ζωρζ Σιμενόν, εκδ. Άγρα, μτφ. Αργυρώ Μακάρωφ.



"Δεν μπορεί να χωρέσει ο ανθρώπινος νους ότι ο Θεός, που είναι πάνσοφος, έβαλε μια ψυχή, κυρίως μια καλή ψυχή, σε ένα κατάμαυρο κορμί".

Μοντεσκιέ









Μια νεαρή γυναίκα βρίσκεται δολοφονημένη σε μια γειτονιά της Βιλζουίφ, στο Παρίσι. Ο δολοφόνος δεν θα μπορούσε να είναι κανένας άλλος, παρά μόνο ο κύριος Ιρ...

Ο κύριος Ιρ ή Ίροβιτς. Ένας Ρωσοεβραίος με μητέρα Αρμένισσα, που άλλαξε το όνομά του προς το γαλλικότερο Ιρ.
Ο κύριος Ιρ, που ο μακαρίτης πατέρας του ήταν ένας ράφτης που είχε κατηγορηθεί για τοκογλυφία και είχε κηρύξει πτώχευση ενώ ο ίδιος είχε εκτίσει στο παρελθόν ποινή φυλάκισης έξι μηνών για πώληση πορνοπεριοδικών.
Ο κύριος Ιρ, ένας μονόχνωτος, ακοινώνητος άνθρωπος, που ζούσε μόνος, χωρίς γυναίκα, χωρίς ερωμένη και που οι γείτονές του τον έβρισκαν "παράξενο, ανησυχητικό".
Ο κύριος Ιρ με το απωθητικό παρουσιαστικό και το γελοίο πηδηχτό του περπάτημα...

"Δεν ήταν παχύς. Ήταν πλαδαρός. Ο όγκος του δεν ξεπερνούσε τον όγκο ενός κανονικού άνδρα, όμως σου έδινε την εντύπωση ότι δεν είχε ούτε οστά ούτε σάρκα, ότι δεν υπήρχε τίποτε άλλο εκτός από μια μάζα μαλακή και εύπλαστη, που και οι κινήσεις του ακόμη είχαν κάτι το διφορούμενο. Στο στρογγυλό του πρόσωπο, τα χείλη διαγράφονταν κατακόκκινα, το μικρό μουστάκι κατσαρωμένο με το σίδερο ήταν σαν ζωγραφισμένο με σινική μελάνη και τα ζυγωματικά του ήταν ροζ σαν κούκλας".

Όλα τα παραπάνω, προφανώς, είναι αρκετά για να θεωρηθεί ο κύριος Ιρ βασικός ύποπτος για τις Αρχές αλλά και για την μικροκοινωνία της Βιλζουίφ, που φαντασιώνεται και τελικά κατασκευάζει τον ένοχο, τον απομονώνει και τον συνθλίβει...








Με τους "Αρραβώνες του κυρίου Ιρ" του 1933(!) ο Σιμενόν περιγράφει το μηχανισμό με τον οποίο οι άνθρωποι μετασχηματίζουν τις προκαταλήψεις τους και τις φοβίες τους σε όπλα ενάντια στον Άλλο, όπου ο Άλλος δεν είναι μόνο ο ξένος ή ο Εβραίος αλλά γενικότερα ο διαφορετικός, αυτός που δεν ανταποκρίνεται στα στερεότυπά τους. Κι όλα αυτά αρκετά χρόνια πριν το Ολοκαύτωμα κι από έναν συγγραφέα που κατηγορήθηκε για αντισημιτισμό.
Ο Ιρ, ο ηδονοβλεψίας, ο απατεωνίσκος που κερδίζει τα λεφτά του εξαπατώντας με "νόμιμο" τρόπο κάποιους ανυποψίαστους πολίτες, ο τακτικός θαμώνας του λευκού πορνείου, είναι ο κατάλληλος αποδιοπομπαίος τράγος για την αστυνομία, που δείχνει να μην την απασχολεί ποιος είναι ο πραγματικός ένοχος της δολοφονίας. Άλλωστε ούτε κι ο Σιμενόν δείχνει να νοιάζεται. Άλλο είναι, γι' αυτόν, το έγκλημα.

Πέρα απ' όλα αυτά ο Ζωρζ Σιμενόν γράφει ένα ατμοσφαιρικό μυθιστόρημα γεμάτο από εκπληκτικές σκηνές "ανθολογίας": Η σκηνή στο πορνείο-κρεοπωλείο, ο τελετουργικός τρόπος με τον οποίο ο Ιρ προετοιμάζεται καθημερινά για να πάρει μάτι τη γειτόνισσά του, η σκηνή στο μπόουλινγκ, όπου εντελώς απροσδόκητα ο Ιρ διαπρέπει ως ζογκλέρ...
Αστείρευτο χιούμορ, ειρωνεία, μοναδική σκιαγράφηση χαρακτήρων, συνεχής ένταση με σοφές δόσεις επιβράδυνσης, είναι μερικά μόνο απ' τα στοιχεία του αριστουργηματικού μυθιστορήματος, που έγραψε ο Βέλγος συγγραφέας στην αρχή σχεδόν της σταδιοδρομίας του. Κι όλα αυτά σε γλώσσα απλή αφού καθώς υποστήριζε ο ίδιος: "Όταν βρίσκετε μια ωραία φράση, κόψτε την (coupez-la). Κάθε φορά που ανακαλύπτω κάτι τέτοιο σ' ένα απ' τα μυθιστορήματά μου, είναι για κόψιμο (c'est a couper)". Η αγάπη για τη γλώσσα δεν πρέπει επ' ουδενί να εκδηλώνεται στα γραπτά του, σύμφωνα με τα λεγόμενά του.






"Καθισμένος σ' αυτό το τραπέζι, ο κύριος Ιρ έφαγε ψωμί με βούτυρο και ήπιε τον καφέ του, αργά, κοιτάζοντας ίσια μπροστά του. Όταν τελείωσε, έμεινε λίγο ακόμη ακίνητος, σα να είχε γίνει ένα με το χρόνο και με το χώρο. Άρχισαν να ακούγονται διάφοροι ήχοι, αδύναμοι και ασαφείς στην αρχή, βήματα πάνω σε ξύλινα πατώματα, κάποιοι χτύποι και σε λίγο ήταν σάμπως όλος ο κόσμος να αναλυόταν σε ρυθμικούς ήχους γύρω από το δωμάτιο".

Coupez-les Monsieur Simenon, coupez-les!






Σημειώσεις: Το μότο του Μοντεσκιέ προέρχεται από "Το πνεύμα των νόμων" και αναφέρεται στη μαύρη φυλή. Το εικαστικό θέμα που ακολουθεί είναι έργο του Paul McCarthy. Η αφίσα προέρχεται από τη δεύτερη κινηματογραφική διασκευή του βιβλίου από τον Πατρίς Λεκόντ, το 1989, με πρωταγωνιστή τον Μισέλ Μπλαν. Τα αποσπάσματα με μπορντό χαρακτήρες είναι απ' το βιβλίο ενώ αυτό με τους μπλε προέρχεται από συνέντευξη του Σιμενόν στον Κάρβελ Κόλλινς το 1955. Εξαιρετική ανάλυση πάνω στο θέμα των στερεοτύπων υπάρχει στο πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου της Φ. Αμπατζοπούλου, "Ο Άλλος εν διωγμώ", εκδ. Θεμέλιο. (19/20)

20 σχόλια:

Johnny Panic είπε...

Χαίρε,Ναυτίλε! Μόλις το τέλειωσα...Εκπληκτικό!!!! Και είχες δίκιο,είναι ακόμη καλύτερο και από τον "Άνθρωπο που έβλεπε τα τρένα να περνούν"! Τι να πω τώρα,δυσκολεύομαι να αφήσω ένα "ομαλό" σχόλιο,τα 'χω λίγο χαμένα ακόμα...

Οι "Αρραβώνες του κυρίου Ιρ" είναι ατόφιο δείγμα μεγάλου συγγραφέα! Όχι σημαντικού,μεγάλου!

Χειρουργικό,διεισδυτικό,λεπτομερές πλην διόλου φλύαρο,ένα από τα ωραιότερα μυθιστορήματα που έχω διαβάσει ποτέ!

Όπως πάντα,το δραματικό στοιχείο γίνεται πιο βαθύ,χαίνον και σκοτεινό όταν αναδύεται μέσα από την κωμικότητα.


Στις σκηνές ανθολογίας θα ήθελα να προσθέσω εκείνη του παρ'ολίγον λιντσαρίσματος του κυρίου Ιρ...

"οι γροθιές έκαναν έναν περίεργο θόρυβο πάνω στο σώμα του κυρίου Ιρ,έναν θόρυβο τόσο προκλητικό που όλοι ήθελαν να τον ακούσουν". Πςςςςςςςςςςς!!!!


1933(!!!),Γαλλία "Δεν λέγεστε Ιρ....το όνομά σας είανι Ίροβιτς"

2010,Ελλάδα "Δε λέγεστε Γιάννης....το όνομά σας είναι Γκίνης"

Βιλζουίφ..."Ένας ολόκληρος μικρός κόσμος"

Προχωρήσαμε,σου λέει...

Johnny Panic είπε...

Α,λίγες μέρες πριν τέλειωσα το "Η πόλη και τα σκυλιά" του Λιόσα και άφησα ένα σχόλιο(πιο..νορμάλ από τούτο) στην αντίστοιχη ανάρτηση.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Διάβασα και τις δυο σου αναρτήσεις μαζί.
Εξαιρετική η εισαγωγή (Ι) και ο παραλληλισμός με την κόλαση του Σαρτρ και το βλέμμα του άλλου. Και πάλι οι Εβραίοι – πριν τον πόλεμο – θυμάμαι τον Τρελό του Μπερζεράκ και όλες τις μετακινήσεις ανά τον κόσμο που ήταν αναγκασμένοι να κάνουν εκεί … Τώρα η Βιλζουίφ: Η Πόλη των Εβραίων…Για ποιο λόγο να ονομάστηκε έτσι; Κάποιο καταφύγιο μετά από πογκρόμ; Κάποιο γκέτο;

Καταπληκτικό αυτό το «couper» για τις φράσεις που αναφέρεις. Είχα αναφέρει σε κάποια δική μου ανάρτηση για το Σιμενόν, ότι η μέντοράς του η Κολέτ του έλεγε να γράφει έτσι ώστε να αποκοπεί από τη λογοτεχνία. Κόβει τις φράσεις όπως πετάει τα ρούχα στην πορεία προς τη γυμνότητα… Πορεία προς τη γυμνότητα χαρακτήριζε ο ίδιος το έργο του…Φαντάζομαι έτσι θα συμβαίνει και στον δύστυχο τον κύριο Ιρ…

Σε ευχαριστώ Ναυτίλε για τις όμορφες και ελκυστικές αναρτήσεις, αντάξιες ενός τόσο μεγάλου συγγραφέα, τέλειο δόλωμα για το βιβλιόφιλο αναγνώστη. Είσαι μάστορας του είδους. Εξαιρετική και ανάλογου επιπέδου - όπως πάντα - η εικαστική πλαισίωση…

Johnny Panic είπε...

Προς Πόλυ Χατζημανωλάκη

"πορεία προς τη γυμνότητα"

Ακριβώς αυτό!!! Και μάλιστα το ίδιο συμβαίνει,μεταφορικά αλλά ΚΑΙ κυριολεκτικά στον "Άνθρωπο που έβλεπε τα τρένα να περνούν"...!

Nαυτίλοι,πιο ταιριαστό εικαστικό θέμα απ'αυτό το υπαρξιακό κελί του McCarthy δύσκολα μπορεί να βρεθεί! Θαρρώ πως το όλον απογειώνεται με τα μπλε παπούτσια! Ωπ,μου ήρθε στο μυαλό μια συγγενική φωτογραφία του Άγγλου Chris Killip...
Σας τη στέλνω πάραυτα!

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Ετερώνυμε,
Σε παραπέμπω, αν έχεις καιρό, στο ποστ που έχω κάνει σχετικά με την πορεία προς τη γυμνότητα στο:
΄Οπου ο Ζωρζ Σιμενόν ταξιδεύει στο χάρτη με το τρένο των ονείρων του και ο ήρωάς του ρίχνει ένα μαύρο πιόνι σε ένα φλυτζάνι τσάι

Johnny Panic είπε...

Ευχαριστώ για την παραπομπή,τα καταβρόχθισα όλα κι άφησα κι ένα μικρό σχόλιο.

Ναυτίλε,θα σε μαλώσω.Στην προηγούμενη ανάρτηση σε ρώτησα για το Homo Faber και δεν μου απάντησες...!

ναυτίλος είπε...

Ετερώνυμε, χαίρομαι που συμφωνούμε! Σημειωτέον, ότι ο Ιρ έχει επισκιαστεί από πολλά άλλα πιο δημοφιλή έργα του Σιμενόν. Ο Αλμπέρτο Μανγκουέλ πάντως το έχει βάλει στη λίστα (την ανακάλυψα τυχαία στο site του) με τα 100 πιο αγαπημένα του βιβλία.
Πράγματι η σκηνή που αναφέρεις είναι κι αυτή σκηνή ανθολογίας αλλά δεν την ανέφερα για να μην φανερώσω το τέλος. Βλέπεις κάνω πάντα μια προσπάθεια (αν και σ'αυτή την ανάρτηση δεν τα κατάφερα και τόσο)να μην αποκαλύπτω το τέλος των μυθιστορημάτων που παρουσιάζω.
Το σχόλιο για τον Λιόσα το είδα και θα σου απαντήσω εκεί.
Όσον αφορά στον Homo Faber, πάνε πάνω από 10, ίσως και 15, χρόνια που το διάβασα. Θυμάμαι την υπόθεση κι ότι μου άρεσε (δηλαδή το είχα βρει απλώς καλό) αλλά δεν με είχε ενθουσιάσει. Μάλλον περίμενα κάτι καλύτερο, ανάλογο με τη φήμη του. Ωστόσο δεν μπορώ να είμαι βέβαιος τι γνώμη θα σχημάτιζα αν το διάβαζα σήμερα. Δεκαπέντε χρόνια είναι πολλά πάρα πολλά... Φαντάσου ότι πριν τόσα χρόνια απεχθανόμουνα τα σπαράγγια ενώ τώρα τα λατρεύω... αυτή τη στιγμή πάω να τα καθαρίσω για να μαγειρέψω ένα ριζότο με αυτά...
θα τα συνοδέψω με αποσπάσματα από την 'Εμμα της Τζέην Ωστεν στα αγγλικά που μόλις τελείωσα (η λεπτή της ειρωνεία τους πάει απόλυτα), λευκό κρασί απ' το Chablis (το απόλυτο ταίρι τους), και παραθέματα, σχετικά με τη Βιομηχανική Επανάσταση στην Αγγλία του 1780-1800, απ' το εκπληκτικό βιβλίο του Χόμπσμπομ "Η εποχή των Επαναστάσεων"...

ναυτίλος είπε...

Πόλυ, γνωρίζω την αδυναμία σου στον Σιμενόν και θυμάμαι καλά εκείνη την εξαιρετική σου ανάρτηση. Νομίζω ότι αξίζει να το διαβάσεις και να κάνεις μια ακόμη "λαβυρινθώδη" ανάρτηση απ' αυτές που συνηθίζεις... Στο κάτω-κάτω ολόκληρο "δόλωμα" σου 'ριξα... περιμένω και την προμήθειά μου από την 'Αγρα...
Όσο για την Villejuif, έψαξα στο ίντερνετ και ανακάλυψα ότι αν και παραμένει ακόμα σκοτεινό το γιατί ονομάστηκε έτσι η περιοχή, το πιο πιθανόν είναι οτι είχε εκεί την έπαυλή του ένας Ρωμαίος μεγαλοτσιφλικάς Juvius ή Juveus, ερείπια της οποίας ήρθαν στο φως με τις ανασκαφές για το μετρό...

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Εξαιρετικό το εύρημά σου γιατί έτσι το Villejuif αποτελεί όντως λογοπαίγνιο του Σιμενόν για τους Εβραίους που μένουν εκεί.
Αν ήταν γκέτο των Εβραίων, θα ήταν τετριμμένο :):):)!
Φιλιά πολλά και καλή Κυριακή!

Johnny Panic είπε...

15 χρόνια είναι όντως πάρα πολλά! Κι εγώ,να σου πω την αλήθεια,μετά την εξαιρετική εμπειρία της ανάγνωσης του "Στίλερ",φοβάμαι να το διαβάσω,τρέμοντας τη διάψευση των προσδοκιών...

Στη σκιά ο κύριος Ιρ,στη σκιά και το μυθιστόρημα για τον κύριο Ιρ.Κοινή μοίρα.Και κάθε άλλο παρά σπάνια στους λίαν παραγωγικούς δημιουργούς. Π.χ.,ποιος θυμάται σήμερα τον εκπληκτικό Umberto D. του Ντε Σίκα; Τον κατάπιε η Σοφία Λόρεν,διαλύθηκε στο λαμπερό στομάχι της!!!

Α,κι άλλο...άνθος! Η σκηνή στον ανακριτή.Ιδού ο κατάλογος των θανάσιμων "αμαρτημάτων"

- Ίροβιτς
- πατέρας τοκογλύφος
- απαλλαγή από τον στρατό
- προσβολή δημοσίας αιδούς
- απουσία συζύγου και ερωμένης

Τιμωρία: αφανισμός! Βλέπω πολλούς Ιρ να παρελαύνουν ζητώντας ταπεινά "συγνώμη"...
Και όπως θα έλεγε και ο Χατζιδάκις: "έτσι πληθαίνουν οι σταυροί και η λιτανεία των απερχομένων..."

Ρωμανός Σκλαβενίτης-Πιστοφίδης είπε...

Μπορώ εγώ να σας πω για το Μαξ Φρις, μιας και τυχαίνει να το Λατρεύω.
Αφού σε ενθουσίασε το Στίλερ, θα σου έλεγα ότι ίσως θα έπρεπε να διαβάσεις το καλύτερο κατ'εμέ κείμενό του, το Μόντωκ. Μετά, αν θες να συνεχίσεις, πιάσε το Ας με λένε Γκάντεμπάϊν και, τελευταίο, το Βάλτερ Φάμπερ.
Η αλήθεια, ίσως είναι το πιο προβεβλημένο του βιβλίο, διότι έχει και το πιο εύπεπτο καμουφλάζ. Όχι φτιασιδώματα και άλλα παρόμοια. Απλώς, μία ερωτική σχέση πατέρα-κόρης...πώς να το κάνουμε...πουλάει καλύτερα από την αναζήτηση της ταυτότητας μέσα από μάσκες προσωπικότητας και από τα αυτοβιογραφικά σπαράγματα.
Το Homo Faber δεν είναι, βέβαια, καθόλου κακό. Άλλωστε, εγώ- το ξαναείπα- είμαι fan. Δε νομίζω, δηλαδή ότι θα σε απογοήτευε, Ετερώνυμε. Απλώς, για να ''αγκιστρωθείς'' περισσότερο, πιάσε το Μόντωκ.

Johnny Panic είπε...

Σ.Π.Ρ,ευχαριστώ για τις προτάσεις.Σίγουρα δεν έχω τελειώσει με τον Φρις(ούτε καν με τον Στίλερ δεν έχω τελειώσει),συνεπώς μελλοντικά θα επανέλθω στο έργο του οπωσδήποτε.

ναυτίλος είπε...

Αγαπητέ ΣΠΡ, θα ακολουθήσω κι εγώ τη συμβουλή σου. Συμφωνούμε άλλωστε για το Homo Faber.
Να αναφέρω απλά ότι το Μόντωκ κυκλοφορεί στα ελληνικά με τον τίτλο "Μακρύ Σαββατοκύριακο στο Λονγκ Άιλαντ" σε μετάφραση Σώτης Τριανταφύλλου. Τι πράγμα κι αυτό να αλλάζουν τους τίτλους!

Ρωμανός Σκλαβενίτης-Πιστοφίδης είπε...

Δε θα συμφωνήσω με το τελευταίο, όπως το έθεσες!
Κατ'αρχάς, κυκλοφορεί με τον τίτλο Μόντοκ ή Ένα...
Πέρα από αυτό, η συγκεκριμένη αλλαγή έγινε απολύτως σκόπιμα, καθώς πόσοι Έλληνες αναγνώστες μπορεί να γνωρίζουν τι είναι το Μόντοκ! Με αυτόν τον τίτλο το βιβλίο γίνεται νομίζω πιο προσιτό στο ευρύ αναγνωστικό κοινό της χώρας. Όλοι πάνω ή κάτω ξέρουν το Λογκ Άιλαντ!
Από την άλλη, όμως, στο Intimacy του Kureishi ο τίτλος νομίζω κατακρεουργήθηκε στα ελληνικά.
Έχει να κάνει με την κάθε περίπτωση. Δεν είναι κάτι γενικευμένο, όπως το παρουσίασες, νομίζω. Βέβαια, είναι λιγότερες οι φορές που ο τίτλος αλλάζει προς το καλύτερο, με όρους προσέγγισης.

ναυτίλος είπε...

Αγαπητέ ΣΠΡ, στο εξώφυλλο αν θυμάμαι καλά το "Μόντοκ" μπαίνει σε παρένθεση και με μικρότερα γράμματα. Αν και δεν έχω διαβάσει το βιβλίο, θεωρώ αυθαιρεσία από μέρους του μεταφραστή ή του εκδότη τον κύριο τίτλο καθώς το Μόντοκ είναι ένα συγκεκριμένο μέρος στο Λονγκ Άιλαντ. Είναι σα να είχαμε έναν τίτλο στα ελληνικά: "Φισκάρδο" και ο ξένος μεταφραστής να το έκανε "Μακρύ Σαββατοκύριακο στην Κεφαλονιά". Υπάρχει σχέση; Άλλωστε ο Ισπανός, ο Γάλλος, ο Ιταλός, ακόμη κι ο Τούρκος μεταφραστής γιατί άφησαν τον ίδιο τίτλο; Τοπωνύμιο είναι, δεν είναι κάποια δύσκολη στη μετάφραση λέξη (όπως το Intimacy ή και το "Possession" της Byatt που μεταφράστηκε σε "Αιχμάλωτα πάθη").
Εν κατακλείδι, διαφωνώ με τη λογική ότι "το βιβλίο γίνεται έτσι πιο προσιτό στο ευρύ αναγνωστικό κοινό της χώρας". Σε αυτή την περίπτωση ας φροντίσει ο εκδότης με παρουσιάσεις και καταχωρίσεις στον ανάλογο Τύπο να το κάνει πιο προσιτό. Για παράδειγμα, γνωρίζει κανείς ότι ο πολύς Ρανίτσκι έβαλε το Μόντοκ στον περίφημο Κανόνα του, δηλ. στα 20 σπουδαιότερα μυθιστορήματα της γερμανόφωνης λογοτεχνίας;

Ανώνυμος είπε...

μόλις διάβασα το βιβλίο αυτό χτύπησε η καμπάνα, είχα χάσει τη μνήμη μου...
αστιεύομαι, δε μου αρέσει η φωτογραφία σας. μου θυμίζει άσχημα γεγονότα όπως και το όνομα σας.

Ανώνυμος είπε...

είμαστε από την ακαδημία του Σωτήρη Παστάκα, μπορούμε να σας αντιγράψουμε αν αυτό δεν σας ενοχλεί.

Κόκκινη κίσσα/Γιώργος Μίχος/ελληνίδα/εκδόσεις Λιακόπουλος/Αλτερ.

Ανώνυμος είπε...

θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε ότι σύντομα στο διαδύκτιο το νέο μας περιοδικό αντι-ακαδημια-ποιειν

αντι-ακαδημια-ποιειν

η μόνη λύση στη διαπλοκή

ναυτίλος είπε...

Ειλικρινά δεν καταλαβαίνω τίποτα!

dimitris είπε...

Χάρις στην παρουσίασή σου διάβασα ένα εξαιρετικό βιβλίο. Σ`υχαριστώ.