Απ' το σεντούκι του Ναυτίλου

Β. ΚΡΥΜΜΕΝΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΙ

"Απ' όλα τα εργαλεία του ανθρώπου, το πιο εκπληκτικό είναι χωρίς αμφιβολία, το βιβλίο. Τα άλλα είναι προεκτάσεις του σώματός του. Το μικροσκόπιο και το τηλεσκόπιο είναι προεκτάσεις της όρασής του. Το τηλέφωνο, προέκταση της φωνής του. Έχουμε επίσης το αλέτρι και το ξίφος, που είναι προεκτάσεις του χεριού του. Το βιβλίο, όμως, είναι άλλο πράγμα: το βιβλίο είναι προέκταση της μνήμης και της φαντασίας του".

Μπόρχες

Το 1931 ένας νεαρός Γάλλος εκδότης, ο Ζακ Σιφρίν δημιουργεί μια πρωτοποριακή εκδοτική σειρά: την Bibliotheque de la Pleiade. Η φιλοδοξία του ήταν να προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό τα Άπαντα κλασικών συγγραφέων σε μέγεθος βιβλίων τσέπης.

Στις 10 Σεπτεμβρίου 1931 βγαίνει ο πρώτος τόμος των Απάντων του Μπωντλέρ. Διαστάσεις: 17,5 Χ 11 cm, χαρτί bible, απίστευτα λεπτό κι ανθεκτικό στο χρόνο και τη χρήση, δεμένα σε απαλό δέρμα, με επιχρυσωμένες ρίγες και γράμματα στη ράχη. Το 1933 ο Αντρέ Ζιντ, σύμβουλος των εκδόσεων Γκαλιμάρ, ζητάει από τον Σιφρίν να προσχωρήσει μαζί με την "Pleiade" στον μεγαλύτερο εκδοτικό οίκο της Γαλλίας. Έκτοτε, όλοι σχεδόν οι κλασικοί εκδόθηκαν απ' αυτή τη σειρά. Αυτό που εντυπωσιάζει δεν είναι τόσο η πολυτέλεια της έκδοσης όσο η πληρότητα που αναδίδει. Εκτενείς εισαγωγές, σημειώσεις, παραλλαγές... σε ένα λιλιπούτειο τόμο που μπορεί να περιέχει πάνω από 2000 σελίδες... Ολόκληρη η "Ανθρώπιμη κωμωδία" του Μπαλζάκ σε 12 τόμους. Προυστ, Σταντάλ, Ζολά, Καμύ, Μαλρώ, Ρεμπώ, Σαιν-Σιμόν... Κάποιες σπάνιες φορές η "Pleiade" εκδίδει και συγγραφείς εν ζωή, οι οποίοι το θεώρησαν μεγάλη τιμή τους να ενταχθούν σ' αυτή τη σειρά. Το 1984, δυο χρόνια πριν το θάνατό του, ανακοινώθηκε στον Μπόρχες, η απόφαση της έκδοσης των Απάντων του. Ο ίδιος δήλωσε ενθουσιασμένος που, κατά κάποιον τρόπο, θα γειτόνευε με τον Μονταίνι και εργάστηκε για τη συγκέντρωση δυσεύρετων κειμένων του.

Ο Σελίν κάποια στιγμή, το 1957, αναγκάστηκε να σταματήσει τις ικεσίες προς τον Γκαστόν Γκαλιμάρ για να του κάνει αυτή την τιμή και άρχισε τις απειλές: "Αν δεν μπω στα Πλειάντ μέσα σε τρεις μήνες, δε θα σας δώσω το επόμενο βιβλίο μου, όλα τ' άλλα είναι κουραστικές φλυαρίες..."

Κάθε Μάιο από το 1960 και μετά, σε πολύ περιορισμένο αριθμό αντιτύπων, εκδίδεται ένα βιογραφικό λεύκωμα, με πλούσια εικονογράφηση, αφιερωμένο σε έναν από τους συγγραφείς της σειράς, το οποίο προσφέρεται δωρεάν με την αγορά τριών τόμων μέχρι να εξαντληθεί. Το Album de la Pleiade δεν ανατυπώνεται και αποτελεί αντικείμενο συλλεκτικού πόθου.

Τα "Pleiade" είναι βιβλία που απευθύνονται σε όλες τις αισθήσεις μας. Τα κείμενα που περιέχουν, τα τυπογραφικά στοιχεία, η ποιότητα του δεσίματος και του χαρτιού, το φίνο άρωμά τους... πραγματικοί θησαυροί. Ή όπως έγραψε κι ο Τζων Κητς:

"A thing of beauty is a joy for ever"

Σημειώσεις: Παρά την πολυτέλειά του ένας τόμος Pleiade κοστίζει από 45 έως 70 €. Αν λάβει κανείς υπόψη του τον αριθμό των σελίδων που περιέχει, την υποδειγματική επιμέλεια από πανεπιστημιακούς και τα χρόνια και τους κόπους που χρειάζονται για να συγκεντρωθούν και να ελεχθούν τα κείμενα ενός συγγραφέα, θα έλεγα ότι η τιμή είναι απολύτως λογική και δεν συγκρίνεται με τα ελληνικά δεδομένα. Τα Άπαντα του Μπόρχες άρχισαν να εκδίδονται τελικά το 1993 και ολοκληρώθηκαν σε δύο τόμους. Το απόσπασμά του στην αρχή προέρχεται από μία του διάλεξη με τίτλο "Το βιβλίο", του 1978, και βρίσκεται στα Δοκίμιά του, σε μετάφραση Αχ. Κυριακίδη. Ενώ ο "αφορισμός" του Κητς είναι ο πρώτος στίχος από το ποίημα: "Ενδυμίων". Το 1956 ο Σελίν, σε προγενέστερο γράμμα του, έγραφε στον Γκαλιμάρ: "Οι γέροι, όπως γνωρίζετε, έχουν τις μανίες τους. Η δική μου είναι να δω τα έργα μου στις εκδόσεις Πλειάντ". Η γνωριμία μου με την Pleiade έγινε το 1985, φοιτητής τότε, στο βιβλιοπωλείο του Kaufmann στη Σταδίου, όπου αγόρασα τα Ημερολόγια του Ζιντ. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1991, πήρα το πρώτο μου Album αφιερωμένο στον Σαρτρ. Τα επόμενα χρόνια κατάφερα κι απέκτησα (αυτό βέβαια ισοδυναμούσε με στερήσεις σε άλλα πιο βασικά ίσως πράγματα) από παλαιοβιβλιοπωλεία της Γαλλίας και τα προηγούμενα.