Ο θησαυρός των Αηδονιών

Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος, εκδ. Γαβριηλίδης.



"για να διαφυλάξουν το μερίδιό μας στο αιώνιο,
αυτό που μας αναλογεί σε χρόνο και σε παράδεισο,
ν΄αγγίξουμε τη ρίζα μας και να την ξανακερδίσουμε,
να ξαναβρούμε την κληρονομιά μας, ξεριζωμένη
από κλέφτες της ζωής εδώ κι αιώνες..."

Οκτάβιο Πας (Ηλιόπετρα)

Ο Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλος είναι ένας από τους πλέον ολιγογράφους συγγραφείς. "Ο θησαυρός των Αηδονιών" είναι η έκτη συλλογή διηγημάτων, που εκδίδει μέσα σε σαράντα περίπου χρόνια. Και κάθε συλλογή του δεν περιέχει παρά λίγα ολιγοσέλιδα διηγήματα. Από την "Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη"του 1973, και τα "Θερμά θαλάσσια λουτρά" (ίσως το κορυφαίο του επίτευγμα) έως τον ¨Οβολό" και την πρόσφατη συλλογή του, δεν κάνει τίποτα άλλο παρά να συνθέτει ψηφίδα ψηφίδα το δικό του λογοτεχνικό σύμπαν. Τα περισσότερα αφηγήματά του χαρακτηρίζονται από το έντονα αυτοβιογραφικό τους στοιχείο. Ο αφηγητής ταυτίζεται με τον συγγραφέα και μέσα σε λίγες σελίδες μάς ξετυλίγει επεισόδια από το παρελθόν του: παιδική και εφηβική ηλικία στην Ηλεία, κατοχή, θάνατοι συγγενών και φίλων, σπουδές στην Θεσσαλονίκη αλλά και πρόσφατες μνήμες του ώριμου πια αφηγητή.

"Εκείνο το καλοκαίρι ο πόλεμος είχε πραγματικά αρχίσει στην Ευρώπη -πλην εμείς, στην ελληνική επαρχία της εποχής, εξακολουθούσαμε αμέριμνοι τον βίο μας, δεδομένου ότι (όπως πίστευαν οι μεγάλοι) το γεγονός δεν μας αφορούσε. Στο χτήμα μας, έξω από τον Πύργο, παίζαμε με τον αδελφό μου μέχρις εξαντλήσεως, εφευρίσκοντας συνεχώς αυτοσχέδια κατορθώματα, ενώ εγώ (ως μεγαλύτερος) σκαρφάλωνα κάθε τόσο στις αχλαδιές, τις συκιές και τις βερικοκκιές, κουβαλώντας ώριμα φρούτα και κυνηγώντας τα μεγάλα τζιτζίκια, που μας ξετρέλλαιναν με το τραγούδι τους. Ενίοτε, μάλιστα, οργανώναμε και ειδικές αναρριχήσεις -ποιος δηλαδή, θα φθάσει στο πιο ψηλό κλαδί, όπου και (εν είδει αποδεικτικού και αδιαφιλονίκητου τροπαίου) καρφιτσώναμε με μια πινέζα ένα χαρτάκι με το όνομά μας..."

Ο όρος sprezzatura, σύμφωνα με τον Μπαλτάσαρ Καστιλιόνε, που τον πρωτοχρησιμοποίησε την εποχή της Αναγέννησης, δηλώνει την ικανότητα, την τέχνη, να αποδίδεις το Ωραίο χωρίς να φανερώνεις τον κόπο που καταβλήθηκε για την επίτευξή του. Να παρουσιάζεις ένα έργο σα να έχει γίνει χωρίς προσπάθεια και πολλή σκέψη. Και ακριβώς αυτό κάνει ο Παπαδημητρακόπουλος. Τα λακωνικά του αφηγήματα καθώς τα διαβάζεις κυλάνε σαν το νεράκι. Η πρωτοπρόσωπη εξομολογητική του αφήγηση δείχνει να μην επινοεί και να μην φαντάζεται τίποτα άλλο πέρα απ΄αυτά που συνέβησαν. Και επιπλέον να μην υπαινίσσεται τίποτ' άλλο πέρα απ' αυτό που λέει. Κι όμως πρόκειται για ιδιαίτερα έντεχνες κατασκευές. Από το πρώτο του αφήγημα, το υπέροχο "Φρακασάνες", που δημοσίευσε το 1962, μέχρι τα πιο πρόσφατα, κάθε φράση (ακόμη και παρενθετική) και κάθε λέξη υπηρετεί τους στόχους του συγγραφέα: να διαφυλάξει, να περισώσει από την φθορά του χρόνου και τη λήθη, ό,τι αξίξει να σωθεί... να συλλέξει κομμάτι κομμάτι τα κτερίσματα, που αποτελούν τον περίφημο θησαυρό των Αηδονιών ώστε να τον επαναπατρίσει.







Με ύφος νοσταλγικό, που όμως δεν εξωραΐζει ούτε εξιδανικεύει το παρελθόν, με χιούμορ συχνά γλυκόπικρο και με διάθεση μελαγχολική, ο Ηλίας Παπαδημητρακόπουλος ξετυλίγει τις λιτές του ιστορίες χαρίζοντας στον αναγνώστη σπάνια απόλαυση. Γιατί, για να μην ξεχνιόμαστε, πριν απ' ό,τιδήποτε άλλο, η λογοτεχνία πρέπει να προσφέρει απόλαυση. Και παρόλο που αυτή η συλλογή του δεν είναι στο ίδιο ύψος με τις προηγούμενες, ιδιαίτερα τις πρώτες, δεν παύει ωστόσο να είναι εξαιρετική.

Και κάτι ακόμα... κάθε φορά που τελείωνα μια ιστορία του, ένιωθα έντονα την ανάγκη να τη διαβάσω και σ' άλλους, είτε γιατί απαγγέλλοντάς την αποκτούσε μιαν άλλη διάσταση (σαφώς ποιητικότερη) είτε γιατί κάθε φορά που μοιράζεσαι μιαν απόλαυση δεν κάνεις τίποτ' άλλο παρά να την πολλαπλασιάζεις...







Σημειώσεις: Ο θησαυρός των Αηδονιών, ένας από τους ωραιότερους αρχαιολογικούς θησαυρούς της Ελλάδας, διασώθηκε την τελευταία στιγμή, πριν τη δημοπρασία, από τα ληστρικά χέρια των αρχαιοκάπηλων, το 1993, στην Νέα Υόρκη και επαναπατρίστηκε το 1996. Αποτελείται από 312 πολύτιμα κοσμήματα (ένα απ' αυτά στην φωτογραφία), που βρέθηκαν το 1977 σε μυκηναϊκούς τάφους στο χωριό Αηδόνια της Νεμέας. Αν κι ο συγγραφέας δεν κάνει παρά μια ελάχιστη αναφορά σε ένα αφήγημά του σ' αυτόν, ωστόσο έδωσε τον συγκεκριμένο τίτλο στη συλλογή. Επίσης, οφείλω να αναφέρω ότι οι στόχοι του συγγραφέα κατ' εμέ, ενδέχεται να μην έχουν ουδεμία σχέση με τους στόχους του συγγραφέα... Στο μπλογκ "Μπονζάι" (βλ. στήλη με blogs) υπάρχει ένα βιντεάκι με τον συγγραφέα να διαβάζει τις "Φρακασάνες". Η "Ηλιόπετρα" του Οκτάβιο Πας, ένα ποίημα μνημείο, έχει μεταφραστεί στη γλώσσα μας τρεις φορές, από τον Γ. Μακρή, τον Τ. Δενέγρη και πιο πρόσφατα από τον Κ. Κουτσουρέλη (εκδ. Μαΐστρος-δίγλωσση). Τέλος, μια αναφορά στην εξαιρετικά καλαίσθητη έκδοση του Γαβριηλίδη (που συνεχίζει την παράδοση των "Κειμένων" και της "Νεφέλης" όσον αφορά στον Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλο) και στα υπέροχα σχέδια της Εύης Τσακνιά.(17/20)