Χαμός στο Χάρλεμ

Τσέστερ Χάιμς, εκδ. Άγρα, μτφ. Ανδρέας Αποστολίδης.

"Κοιτώντας ανατολικά από τους πυργίσκους της εκκλησίας του Ρίβερσάιντ, ανάμεσα στα πανεπιστημιακά κτίρια στις ψηλές όχθες του ποταμού Χάντσον, σε μια κοιλάδα από κάτω, κύματα από γκρίζες σκεπές παραμόρφωναν την εικόνα, που έμοιαζε με την επιφάνεια θάλασσας. Κάτω από την επιφάνεια αυτή, μέσα σε βρόμικα νερά, ξανοίγεται μια πόλη ανθρώπων που μοιάζουν να αναδεύουν μέσα σε δύσοσμες κατοικίες σαν εκατομμύρια αχόρταγα σαρκοβόρα ψάρια, συγκλονισμένοι από την απελπισμένη ζωή τους. Είναι τυφλά στόματα που τρώνε τις ίδιες τους τις σάρκες. Βάζεις το χέρι σου μέσα και το βγάζεις ακρωτηριασμένο... Αυτό είναι το Χάρλεμ. Όσο πιο ανατολικά τραβάει τόσο πιο μαύρο γίνεται. Ανατολικά από την Έβδομη λεωφόρο και τον ποταμό Χάρλεμ λέγεται Βάλλεϋ. Κατοικίες απόβλητων που ζουν στην αθλιότητα, ποντίκια και κατσαρίδες ανταγωνίζονται ψωραλέα σκυλιά και γάτες για τα κόκαλα που έχουν ήδη ξεκοκαλίσει οι άνθρωποι... Εκεί η λεωφόρος Παρκ είναι ένας δρόμος γεμάτος βία και κινδύνους, γνωστός στον υπόκοσμο ως ο Κουβάς του Αίματος. Βλέπεις κάποιον πεσμένο στον υπόνομο, άφησέ τον εκεί, μπορεί να είναι νεκρός."

Ο αναγνώστης, ως άλλος Δάντης, με οδηγό τον συγγραφέα στη θέση του Βιργίλιου, μπαίνει στην κόλαση του Χάρλεμ, της πρωτεύσας της Μαύρης Αμερικής. Στην καθοδική του πορεία θα συναντήσει ολόκληρη πανίδα ζητιάνων, κακοποιών, τρακαδόρων, ναρκομανών, κλεφτών, πορνών, αργόσχολων, προαγωγών, καταδίκων... Οι πιο πολλοί απ' αυτούς το μόνο που έχουν να τους κλέψεις είναι μερικά όνειρα και ισάριθμες ψευδαισθήσεις. Έτσι, τον περισσότερο καιρό κλέβουν ο ένας τον άλλον αηδιαστικά κουρέλια, άχρηστα τσουμπλέκια, μερικά βρομερά δολάρια. Βρίσκουν τη λήθη στο σεξ, στα ναρκωτικά, στην κλοπή, στην απατεωνιά και στη θρησκεία.

Κύριος πρωταγωνιστής του Τσέστερ Χάιμς στο "Χαμός στο Χάρλεμ" (1957) είναι το ίδιο το Χάρλεμ. Οι βρόμικοι δρόμοι του και τα ετοιμόρροπα σπίτια του είναι ο κλειστοφοβικός περίγυρος που καθορίζει τους χαρακτήρες τού εξαιρετικού αυτού μυθιστορήματος. Μια απέραντη χαβούζα... όσο πιο απεγνωσμένα προσπαθούν κάποιοι να ξεφύγουν απ' αυτήν τόσο πιο βαθιά βυθίζονται μέσα της.

"Η ντηζελομηχανή του τρένου βούιζε πάνω από τα κεφάλια τους. Η γέφυρα κουνιόταν συθέμελα. Το έδαφος τρανταζόταν, το κτίριο τρανταζόταν, η μαύρη νύχτα ολόκληρη σειόταν... Η κραυγή του Γκόλντυ αναμείχθηκε με το ουρλιαχτό της μηχανής του τρένου που εκείνη ακριβώς τη στιγμή βρισκόταν πάνω από τα κεφάλια τους ταρακουνώντας ολόκληρη την περιοχή. Ταρακουνώντας τους μαύρους που κοιμόντουσαν στα γεμάτα κοριούς κρεβάτια τους, ταρακουνώντας τα γερασμένα τους κόκαλα, τους κουρασμένους τους μυς, τα φθισικά τους πνευμόνια και τα ανήσυχα έμβρυα των άγαμων κοριτσιών. Τους σοβάδες που έπεσαν από τα ταβάνια και το κονίαμα που έφυγε ανάμεσα στα τούβλα. Ταρακουνώντας τα ποντίκια ανάμεσα στους τοίχους, τις κατσαρίδες στους νεροχύτες και τ΄αποφάγια, τις μύγες που ζεσταίνονταν σε τσαμπιά σαν τις μέλισσες πίσω από τις κάσες των παραθύρων, τα σκυλιά που κοιμόντουσαν στα βρόμικα πατάκια, τις γάτες, τις βουλωμένες τουαλέτες με τις ακαθαρσίες που ξεχείλισαν..."
Σκοτεινό, αποτρόπαια βίαιο, αλλόκοτο αλλά συγχρόνως απίστευτα κωμικό το αστυνομικό μυθιστόρημα του Χάιμς εντυπωσιάζει καθώς ισορροπεί ανάμεσα σε αυτά τα στοιχεία. "Για τον Χάιμς η ποίηση δεν υπάρχει χωρίς τη φρίκη, ούτε το γέλιο χωρίς το θάνατο".



Ο Τσέστερ Χάιμς (1909-1984) γεννήθηκε στο Οχάιο. Το 1928 καταδικάζεται σε εικοσαετή κάθειρξη για ένοπλη λησεία. Αρχίζει να γράφει στη φυλακή εντυπωσιασμένος από τα έργα του Χάμετ που διάβασε εκεί. Το 1936 αποφυλακίζεται και συνεχίζει να γράφει για τα ζητήματα των μαύρων της Αμερικής. Το 1957 συναντάει στο Παρίσι τον Ντυαμέλ, διευθυντή της ιστορικής Serie Noire, που τον παροτρύνει να γράψει αστυνομικά. Είναι η αρχή της μεγάλης πορείας του. Ο "Χαμός στο Χάρλεμ" είναι το πρώτο του αστυνομικό μυθιστόρημα.

"Στο Χάρλεμ, όπως και παντού όπου βασιλεύει η φτώχεια, η κύρια απασχόληση του κόσμου είναι πώς να τη βγάλει. Πώς να βρει τα λεφτά που χρειάζονται για να ζήσει... για να επιβιώσει... Αυτό γεννά την απάτη, τη βία, το φόνο καμιά φορά."

Είναι δυνατόν κάποιος σαν τον Τζάκσον να πιστέψει έναν απατεώνα, που υποστηρίζει ότι ξέρει να μετατρέπει χαρτονομίσματα δέκα δολαρίων σε αντίστοιχα των εκατό φουρνίζοντάς τα μέσα σε ένα ειδικό περιτύλιγμα; Και είναι δυνατόν ο δίδυμος αδελφός του, ο Γκόλντυ, να κυκλοφορεί στο Χάρλεμ πειστικά μεταμφιεσμένος σε Αδελφή του Ελέους και να πουλάει εισιτήρια για τον Παράδεισο; Κι όμως όλα αυτά συμβαίνουν και μάλιστα φαίνονται και αληθοφανή, χάρη στη μοναδική τέχνη του Χάιμς. Ο Τζάκσον για την αγάπη της Άιμαμπελ μπλέκεται σε ένα κυκεώνα από αδιέξοδα, ο Γκόλντυ πασχίζει για δικό του όφελος να τον βοηθήσει και η παραληρηματική γραφή του Χάιμς καλπάζει στα στενά της μαύρης πόλης προκαλώντας γέλιο αλλά και φρίκη...

Σημειώσεις: Ο πρώτος πίνακας είναι από το τρίπτυχο των Πειρασμών του Αγίου Αντωνίου του Ιερώνυμου Μπος. Η επόμενη φωτογραφία είναι του Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν από το Χάρλεμ. Από το Χάρλεμ και η τελευταία, που ανήκει στον Roy de Carava. Το απόσπασμα με μπλε χαρακτήρες προέρχεται από συνέντευξη του συγγραφέα ενώ αυτό με πράσινους από δοκίμιο του Francis Lacassin, όπως κι αυτό με τους πλαγιότιτλους.(17/20)