Ζυλιέν Γκρακ , εκδ. Ίνδικτος , μτφ : Ανθή Λεούση
Από τον τίτλο "Μπαλκόνι στο δάσος" δε θα μπορούσα να φανταστώ ότι πρόκειται για ένα μυθιστόρημα πολέμου. Αυτού του είδους τα μυθιστορήματα έχουν τίτλους όπως : "Η ζωή εν τάφω","Φωτιά","Ουδέν νεότερο από το δυτικό μέτωπο" ...
Η αφήγηση ξεκινά τον Οκτώβρη του 1939 και τελειώνει τον Μάη του 1940 με την εισβολή των Γερμανών στην Γαλλία . Παρ' όλο που ο έφεδρος υπολοχαγός Γκρανζ και οι τρεις άνδρες του ζουν στο οχυρό τους στις Αρδέννες υπό την απειλή του πολέμου , ο χρόνος τους κυλά ανέμελα.
"Το πρωινό ήταν γκρίζο και συννεφιασμένο , μια ατμόσφαιρα αργοπορημένου ξυπνήματος , το κενό μιας αγροτικής Κυριακής γέμιζε το φυλάκιο , στα διαλείμματα ανάμεσα στους θορύβους των κατσαρολικών , η σιωπή , τόσο σπάνια στη στρατιωτική ζωή , ξαναξάπλωνε στη μέση του δωματίου ρονρονίζοντας σαν ευτυχισμένη γάτα"
Ένα μπετονένιο οχυρό, συμπαγές αλλά εσωτερικά μικροσκοπικό.
"το σώμα κινούνταν εκεί μέσα σαν το ξερό αμύγδαλο στο φλούδι του"
Οι Γερμανοί αρχίζουν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους και η ατμόσφαιρα του πολέμου σταδιακά τους διαποτίζει .
"Ο πόλεμος δεν εγκατασταινόταν γρήγορα , αλλά με αγγίγματα μικρά , έπαιρνε στην κατοχή του ανεπαίσθητα τη γη , σαν γκρίζα εποχή."
"...τούτη η οδοιπορία του μέσα στο δάσος που το έκλεινε ολόγυρα η καταχνιά τον έσπρωχνε σιγά σιγά στον αγαπημένο του ρεμβασμό , έβλεπε εδώ την εικόνα της ζωής του : ό,τι είχε το κουβαλούσε μαζί του , είκοσι βήματα μακριά, ο κόσμος γινόταν σκοτεινός , η θέα εμποδιζόταν , δεν υπήρχε λοιπόν γύρω του παρά η μικρή αυτή άλως της θερμής επίγνωσης , αυτή η φωλιά που λικνίζονταν ψηλά πάνω από τη θολερή γη."
Θα ερωτευθεί ένα κορίτσι που θα συναντήσει στο δάσος μια βροχερή Κυριακή ..."μια κόρη της βροχής ... μια μικρή μάγισσα του δάσους" .
Γραφή πυκνή , αμφίσημη , ποιητική . Η ατμόσφαιρα που δημιουργεί είναι υποβλητική κι ονειρική .
Από τη μια μεριά , ο τόπος , γεωγραφικά προσδιορισμένος και οι συνθήκες προετοιμασίας του πολέμου να περιγράφονται με κάθε λεπτομέρεια , όπως θα συνέμβαινε σε ένα ρεαλιστικό μυθιστόρημα . Από την άλλη , οι περιπλανήσεις στο δάσος , οι ρεμβασμοί , οι συναντήσεις κι ο έρωτας του Γκρανζ για την Μόνα δείχνουν ν' ανήκουν σε μιαν άλλη σφαίρα πέραν της πραγματικότητας , αυτής του ονείρου .
Το μυθιστόρημα ταλαντεύεται επιδέξια ανάμεσα στην πραγματικότητα και στ' όνειρο . Ο Γκρανζ με το "μπαλκόνι του στο δάσος" προσπαθεί ν' αποδράσει από τον Πόλεμο , τα Γεγονότα , την Ιστορία . Το "μπαλκόνι" είναι η πύλη διαφυγής του . Όμως η Πραγματικότητα αμείλικτη τον βρίσκει ... ο ίδιος άλλωστε ένιωθε την ανάγκη να αναμετρηθεί μαζί της , ίσως ως λύτρωση .
Οι Γερμανοί εισβάλλουν ...
Οι Γερμανοί εισβάλλουν ...
Διάβασα το κείμενο το παράλληλα με το γαλλικό . Η μετάφραση αυτού του αριστουργηματικού έργου έγινε από την ποιήτρια Ανθή Λεούση , που κατάφερε να διατηρήσει με θαυμαστό τρόπο την ποιητικότητα του πρωτότυπου . Παρά τα λίγα μεταφραστικά ολισθήματα , η μετάφραση ενός τόσο απαιτητικού έργου είναι ένας άθλος .
"Μια παύλα ριγηλή ,σχεδιασμένη από σβέλτο , ευκίνητο χέρι , δρασκέλισε τον άσπρο δρόμο και χάθηκε στις πρασινάδες : ένα κουνάβι"
Σημείωση : Οι πρώτες φωτογραφίες είναι αντίστοιχα η ελληνική κι η γαλλική έκδοση (Jose Corti), η επόμενη δείχνει ένα οχυρό φυλάκιο στις Αρδέννες μεταποιημένο σε εξοχική κατοικία κι ακολουθεί μία φωτογραφία από το δάσος των Αρδεννών.(19/20)
10 σχόλια:
Καλημέρα,
διάβασα προσεκτικά το ποστ και πραγματικα είναι υπέροχο. Δυστηχώς δεν πρόλλαβα να διαβάζω το βιβλίο διοτι με συνεπήρε ενα άλλο.
Διάβασα και το ποστ του Πατριάρχη και είδα με πόσο διαφορετική σκοπιά το είδε ο καθένας. Θα σμφωνήσω όμως οτι αυτη είναι η μαγεία του βιβλίου, οτι μας προσφέρει την ικανότητα να φτιαξουμε εικόνες και οτι ο κεθένας μας διαβαζει και βλέπει σύμφωνα με δικά του βιώματα. Πάντα είχα το ερωτημα, άραγε μια περιγραφη ενος συγγραφεα μπορει να δημιουργησει τις ίδιες εικονες σε διαφορετικους αναγνώστες?
Καλημέρα. Σήμερα μια η συνεφιά, μια το Ιρλανδικό παραδοσιακό τραγούδι, “Mrs McGrath”, που άκουσα το πρωί στην εκπομπή του Χρήστου Μιχαηλίδη στο Τρίτο (για την Ιρλανδή μάνα που υποδέχεται τον ανάπηρο γιό της μετά τον πόλεμο), μια το δικό σου ποστ, η μέρα άρχισε διαφορετικά απ’ τις άλλες.
Πολύ όμορφη η παρουσίαση σου.
συννεφιά εννούσα
Η συζήτηση μπορεί να αναδείξει πέρα από υποκειμενικές εντυπώσεις και αφανείς -τουλάχιστον σε μένα και στην Αναγνώστρια- αρετές του κειμένου.
Πατριάρχης Φώτιος
Το παρακάτω κείμενο το έγραψα ως σχόλιο στην πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση του "Βιβλιοκαφέ" στο μπαλκόνι στο δάσος.Επίσης κι η φίλη "αναγνώστρια" έχει κάνει τη δική της ανάρτηση για το ίδιο βιβλίο.
Αγαπητέ Πατριάρχη , θα σου γράψω λίγα λόγια για το πώς είδα εγώ το μυθιστόρημα . Όπως πολύ καλά γνωρίζεις η λογοτεχνία δεν είναι μαθηματικά για να αποδείξεις στον άλλον πόσο σωστός είναι ο δικός σου τρόπος επίλυσης .Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να περιγράψεις στον άλλο το πώς βίωσες εσύ την ανάγνωση ενός κειμένου.
Ο Γκρακ βάζει τον ήρωά του σε μια παράδοξη περιπέτεια .Ο Γκρανζ θα βρεθεί μέσα σ’ ένα «παράδεισο» περιτριγυρισμένο από την «κόλαση». Αυτός και οι άνδρες του θα βιώσουν αυτή την αναμονή σαν «διακοπές». Το δάσος , η φύση θα ξυπνήσουν όλες τις αισθήσεις τους . Θα συνδεθούν ιδιόρρυθμα αλλά στενά .Θα απολαύσουν ,τους περιπάτους , το φαί , το ποτό , το κυνήγι ακόμα και τον έρωτα .Μέσα από το «κέλυφός» τους θα βλέπουν τα τεκταινόμενα του πολέμου ως παρατηρητές. Τους βομβαρδισμούς , την υποχώρηση , τους τραυματίες ... Όμως η «κόλαση» θα εμποτίσει τον έως τότε καλά προφυλαγμένο μικρόκοσμό τους : Το χωριό θα εκκενωθεί , το δάσος θα πάψει να είναι πια το ίδιο (άλλες οσμές, άλλοι ήχοι…). Κι οι ήρωές μας δείχνουν σα να μην επιθυμούν πια να φύγουν …Θα ρίξουν μια εύστοχη βολή από το οχυρό τους για να τιμωρηθούν άμεσα: Δυο νεκροί κι ο Γκρανζ τραυματισμένος ….για να καταφύγει στο άλλο οχυρό του ,στο άδειο πια σπίτι της Μόνας όπου θα συναντήσει το πεπρωμένο του.
Η γραφή του Ζ.Γ. αργή , ποιητική , ατμοσφαιρική και τραγανή .Έχεις την αίσθηση ότι θέλει να ψηλαφίσει τον πυρήνα των ευτυχισμένων στιγμών του ήρωα Γκρανζ-Γκρακ . Ο πόλεμος ,για μένα ,λειτουργεί εδώ ως πρόσχημα .
Η αντίθεση «παράδεισου-κόλασης» και η εσωτερική πορεία του ήρωα με συνεπήρε. Ένιωσα ότι βρισκόμουν κι εγώ στο «μπαλκόνι στο δάσος» .Όσο παράξενο κι αν σου φανεί δάκρυσα στο τέλος . Μια συγκίνηση που προέκυψε όχι μόνο από τη μοίρα του Γκρανζ αλλά κι από την αισθητική απόλαυση που μου πρόσφερε το κείμενο.
Προς κοπρόγατα , σ'ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια.
Πιστεύω ότι κάθε αναγνώστης προσλαμβάνει πάντα με ένα μοναδικό τρόπο ένα λογοτεχνικό κείμενο.
Προς eva ...τι τυχερή που είσαι και μπορείς να ακούς ραδιόφωνο το πρωί ! Χαίρομαι που ομόρφυνα το ξεκίνημα της μέρας σου.
Να προστεθώ κι εγώ σ' αυτούς που ομόρφυνε το πρωινό τους...;
Αυτός ο διάλογος των κειμένων στην κριτική σου, αναδεικνύει όχι μόνο το μυθιστόρημα, αλλά και την ικανότητα που έχει κανείς (εσύ!) να μπλέκεται μ' αυτό...
Καλή σου μέρα.
Προς athinakis ... σ' ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια .Πιστεύω ότι θα ήταν πολύ ενδιαφέρον αν μπορούσαμε κάθε τόσο να προτείναμε κάποια βιβλία για ανάγνωση και στη συνέχεια διάλογο πάνω σ' αυτά.
προς Βιβλιοκαφέ...Λίγα λόγια για τη μετάφραση :σωστά διαισθάνθηκες ότι ο Γκρακ χρησιμοποιεί σπάνιες λέξεις ,όπως επίσης και λέξεις που δε χρησιμοποιούνται πια (πολλές φορές αναγκάστηκα να κοιτάξω το petit Robert).Η μεταφράστρια πέτυχε να διατηρήσει την ποιητικότητα του έργου και να αποδώσει το ύφος του συγγραφέα ,που για μένα είναι το σημαντικότερο σε μια μετάφραση.Γι αυτό το λόγο επέλεξε να χρησιμοποιήσει λέξεις σπάνιες , αδόκιμες που όμως προσδίδουν μια ποιητικότητα : θολερή γη , σαρκερό στόμα , ρωγοβύζι του λόφου,η πλαγιά ασπρογάλιαζε , χουχούτισμα της κουκουβάγιας ,γλινερά δένδρα κλπ .Βέβαια δε γίνεται αυτό πάντα σε αντιστοιχία με τις γαλλικές λέξεις (πώς θα μπορούσε άλλωστε)το αποτέλεσμα όμως είναι παρόμοιο.Φυσικά υπάρχουν και κάποια λαθάκια όπως (σελ.45)το έλος με τους νερένιους του φακούς (lentilles d'eau) που είναι ένα φυτό που ευδοκιμεί στα έλη σε σχήμα φακής.Αλλά αυτά κατά τη γνώμη μου είναι ασήμαντα.
Το κείμενο του Γκρακ ακούγεται πολύ όμορφο αν το διαβάσεις (στα γαλλικά) φωναχτά , έχει φαίνεται φροντίσει ιδιαίτερα γι αυτό.Με αυτή τη λογική "ο αέρας σείονταν" ακούγεται πιο εύηχα από το "αέρας σειόταν" (δεν της έχει ξεφύγει γιατί το έχει κάνει και με άλλα ρήματα).Αν κάποιες από τις λέξεις που χρησιμοποιεί τις συναντούσαμε σε ποιήματα δε θα μας ενοχλούσαν καθόλου αν δεν ήταν σύμφωνες με τους γραμματικούς κανόνες.
Δημοσίευση σχολίου