Τρίτη 30 Σεπτεμβρίου 2008

Νορβηγικό δάσος

Χαρούκι Μουρακάμι , εκδ. Ωκεανίδα , μτφ. Μ. Αγγελίδου .















" I once had a girl / Or should I say / She once had me ."
Έτσι αρχίζει το δημοφιλές τραγούδι "Norwegian wood" των Beatles , απ' όπου κι ο τίτλος του μυθιστορήματος του Μουρακάμι . Σε αυτούς τους τρεις στίχους μπορεί κάλλιστα να συνοψιστεί η υπόθεση του βιβλίου . Το Νορβηγικό δάσος είναι ένα ιδιόμορφο μυθιστόρημα ενηλικίωσης ... κάτι σαν το "Μαγικό βουνό" του Τόμας Μαν .
Ενώ ο 37χρονος Τόρου Βατανάμπε ακούει το τραγούδι των Beatles ανακαλεί τα ταραγμένα φοιτητικά του χρόνια στο Τόκιο . Το "Norwegian wood" , ως άλλη μαντλέν του Προυστ , τον οδηγεί στα μονοπάτια της περίπλοκης Ναόκο , ένα χρόνο μετά την αυτοκτονία του κοινού τους φίλου .

"Η μουσική άλλαξε . Ίσιωσα τη ράχη μου και κοίταξα έξω από το παράθυρο τα σκούρα σύννεφα που κρέμονταν πάνω από τη Βόρεια Θάλασσα , σκεπτόμενος όλα αυτά που είχα χάσει ήδη στη ζωή μου : τον χαμένο καιρό , τους φίλους που είχαν πεθάνει ή εξαφανιστεί , τα συναισθήματα που δεν επρόκειτο να ξαναζήσω ."


Η μνήμη παίζει περίεργα παιχνίδια γιατί "Μνήμη δεν είναι παρά η περίεργη φυσική να βλέπεις τη σκιά ενώ το αντικείμενο δεν υπάρχει πια" και πράγματι η Ναόκο δεν υπάρχει πια .
"Αλλόκοτο πράγμα η μνήμη . Όταν πατούσα πράγματι με τα δυο μου πόδια σ' εκείνο το λιβάδι , καμιά προσοχή δεν έδωσα στο τοπίο γύρω μου . Στιγμή δεν μου πέρασε απ' το νου ότι θα έμενε χαραγμένο στη μνήμη μου κι ούτε φανταζόμουν ότι δεκαοχτώ χρόνια αργότερα θα το θυμόμουν με τόσες λεπτομέρειες . Τη μέρα εκείνη δεν έδινα δεκάρα για το σκηνικό . Σκεφτόμουν τον εαυτό μου . Σκεφτόμουν την όμορφη κοπέλα που περπατούσε δίπλα μου . Σκεφτόμουν εμάς τους δυο μαζί κι ύστερα πάλι τον εαυτό μου ...ήμουν ερωτευμένος . Ήταν ένας έρωτας με δυσκολίες ."

Ο Τόρου ένας νέος στα τέλη της δεκαετίας του '60 βρίσκεται εν μέσω της δίνης των φοιτητικών ταραχών , της καταθλιπτικής Ναόκο , της αυθόρμητης Μιντόρι και του χαρισματικού αλλά αδίστακτου Ναγκασάβα . Στέκεται στη μέση προσπαθώντας να καταλάβει , αυτός "ένας συνηθισμένος άνθρωπος - από συνηθισμένη οικογένεια , με συνηθισμένη μόρφωση , συνηθισμένο πρόσωπο , συνηθισμένες επιδόσεις στο σχολείο , συνηθισμένες σκέψεις μες στο κεφάλι του ."



Ο θάνατος σαν επιδημία προσβάλλει τους γύρω του δίνοντας συχνά στο μυθιστόρημα μια ατμόσφαιρα ζοφερή αλλά και υποβλητική , που φθάνει στο αποκορύφωμα της κατά την επίσκεψη του Τόρου Βατανάμπε , ως άλλου Χανς Κάστορπ , σε ένα σανατόριο , στο "μαγικό βουνό" στα ορεινά του Κιότο , όπου είχε αποσυρθεί η Ναόκο .



"Περπατώντας προς την πύλη συνάντησα αρκετούς ανθρώπους . Φορούσαν όλοι κίτρινες μουσαμαδιές , σαν της Ναόκο και της Ρέικο , με τις κουκούλες σηκωμένες . Τα χρώματα έλαμπαν με εκπληκτική διαύγεια στη βροχή : το χώμα ήταν σκούρο , σχεδόν μαύρο , τα πεύκα άστραφταν πράσινα , οι περαστικοί με τις κίτρινες μουσαμαδιές έμοιαζαν με πνεύματα από άλλον κόσμο που είχαν την άδεια να βγαίνουν και να περπατούν στη γη μόνο τα βροχερά πρωινά . Δεν περπατούσαν . Πετούσαν πάνω από το έδαφος αθόρυβα , κουβαλώντας εργαλεία , καλάθια , τσουβάλια ."


Μια επίσκεψη που του έδωσε τη δυνατότητα να συνειδητοποιήσει ότι "ο θάνατος υπάρχει , όχι ως το αντίθετο της ζωής αλλά ως μέρος της".
Η Ναόκο αυτοκτονεί και ο Τόρου γραπώνεται στη γήινη Μιντόρι , στο χείλος του "πηγαδιού" . Αφού όπως του είχε πει κι η Ναόκο από την αρχή της γνωριμίας τους : "Εσύ μην ανησυχείς . Δεν θα πάθεις τίποτα . Εσύ δεν πρόκειται να πέσεις στο πηγάδι ποτέ , ακόμα κι αν τρέξεις εδώ μες στα μαύρα μεσάνυχτα".



Ο Μουρακάμι συνθέτει ένα άνισο μυθιστόρημα , που προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στο απλό , κοινότοπο και στο ονειρικό και υποβλητικό χωρίς να τα καταφέρνει πάντοτε .Ωστόσο μέσα από το φαινομενικά απλοϊκό του ύφος αναδίδεται μια γοητεία αντίστοιχη με αυτή των τραγουδιών των Beatles , με τους απλούς στίχους και τις σύντομες μελωδίες , σαν αυτή του Norwegian wood .
Η αφήγηση κυλάει αβίαστα σαν ήρεμο ποτάμι με απρόβλεπτα όμως υπόγεια ρεύματα , που κάθε τόσο φανερώνονται δίνοντας στο έργο μεταφυσικές διαστάσεις .





Το "Νορβηγικό δάσος" ξεκινάει εντυπωσιακά , παρασύροντας γλυκά τον αναγνώστη στο μικρόκοσμο των ηρώων του , για να καταλήξει δυστυχώς , στα τελευταία κεφάλαια ,στη μετριότητα .







Σημείωση:Ο πίνακας είναι του Γιοκογιάμα Ταϊκάν (Χιονισμένη κορφή με γερανούς) . Ο Χανς Κάστορπ είναι ο ήρωας του "Μαγικού βουνού" του Τόμας Μαν .Βιβλίο , στο οποίο ο Μουρακάμι κάνει (υπερβολικά) πολλές αναφορές . Τον ορισμό της μνήμης με τους μπλε χαρακτήρες δε θυμάμαι από πού τον έχω ανασύρει . Θα προτιμούσα τον τίτλο του βιβλίου στα αγγλικά αφού πρόκειται για τίτλο αγγλικού τραγουδιού.(14/20)

15 σχόλια:

Pellegrina είπε...

Ωραίο ακούγεται και δαβάζεται, ίσως ιδιάιτερα κοντά στη νεανική ψυχολογία.

Τι είναι οι "μουσαμαδιές"; Έχεις ακούσει εσύ κανέναν να λέει έτσι τα αδιάβροχα;

Ανώνυμος είπε...

Η παρουσίασή σου συνέπεσε με μια αναζωπύρωση του ενδιαφέροντός μου για τον Μουρακάμι, εφόσον ξεκίνησα με πολύ ενδιαφέρον να διαβάζω το "Κορδιστό πουλί". Είναι, ό,τι κι αν πεις συναρπαστικό το γράψιμό του. Θα θελα να εξηγήσεις λίγο καλύτερα το σχόλιό σου ότι τα τελευταία κεφάλαια ΄χαρακτηρίζονται από μετριότητα. Η αλήθεια είναι ότι και μένα μου άφησε ένα αίσθημα ανικανοποίητου- το ίδιο μου χουν πει και για το "Κουρδιστό πορτοκάλι".
Ίσως θα σ ενδιέφερε η δική μου παρουσίαση στη διεύθυνση http://anagnosi.blogspot.com/2007/12/blog-post_19.html

Χριστίνα Παπαγγελή

ναυτίλος είπε...

Προς pellegrina... γενικά είναι ενδιαφέρον βιβλίο.Συχνά ένιωθα σα να είχα ανοίξει ένα παράθυρο προς την Ιαπωνία των sixties .
Και μένα με ενόχλησε η λέξη "μουσαμαδιές" αλλά δεν ήθελα να επέμβω στο απόσπασμα ,που κατά τ' άλλα είναι όμορφο . Η μετάφραση σε γενικές γραμμές φαινόταν καλή .Βέβαια είναι από δεύτερη γλώσσα και έτσι φαντάζομαι θα έχει απομακρυνθεί αρκετά από το πρωτότυπο.Αλλά τι να κάνουμε ,αφού διαθέτουμε μόνο δυο μεταφραστές λογοτεχνίας από τα Ιαπωνικά στη χώρα μας άπ' όσο γνωρίζω και πιθανόν και οι εκδότες να μην είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν το αντίτιμο για μια μετάφραση από αυτή τη γλώσσα .

ναυτίλος είπε...

Προς χριστίνα ... την παρουσίαση σου τη διάβασα βέβαια και είναι πολύ ενδιαφέρον που ο κάθε αναγνώστης επικεντρώνεται σε άλλα σημεία του βιβλίου . Ωστόσο όλοι συμφωνούμε για την ιδιαίτερη γοητεία που αναδίδει η φαινομενικά απλή γραφή του .
Τα τελευταία κεφάλαια μου χάλασαν τη συνολική εικόνα που είχα σχηματίσει .Σα να βιαζόταν να κλείσει τα κενά που είχε δημιουργήσει με τους πιο εύκολους τρόπους . Η κοινότοπη ερωτική σχέση με την Ρέικο , η "κλασική" φυγή και ένας ιδιόμορφος διδακτισμός. Καταστρέφει έτσι την υποβλητική ατμόσφαιρα της αφήγησής του .
Κάτι άλλο που με ενόχλησε είναι οι λογοτεχνικές του αναφορές που συχνά παρά ήταν κραυγαλέες , όπως όταν πηγαίνει στο σανατόριο ,στο βουνό μας λέει ότι διάβαζε το "Μαγικό βουνό" κι έτσι κάνει μια σημαντική αναφορά , που βέβαια ο έμπειρος αναγνώστης θα την είχε από μόνος του σκεφτεί λόγω των πολλών κοινών σημείων με την επίσκεψη του Χανς Κάστορπ.Λίγο αργότερα στο σανατόριο το ξαναλέει στην Ρέικο που τον ρωτάει τι διαβάζει και πάλι μερικές σελίδες πιο κάτω ξανά ... έλεος το εμπεδώσαμε ...
Πολύ σύντομα θα διαβάσω κι εγώ το "Κουρδιστό πουλί" που απ' ότι λένε είναι πιο ολοκληρωμένο .

Pellegrina είπε...

εμένα πάντως αυτή η ατμόσφαιρα που μου πεταφέρεις (και λίγες σελίδες που εχω διαβάσει στα βιβλιοπωλεία) μου "κάνουν" ΣΗΜΕΡΙΝΗ νεανική κουλτούρα (το σανατόριο παραπέμπει στο rehab (κεντρο επανένταξης) και τα περίπλοκα, θλιμμένα και ευφυή παιδιά που αυτοκτονούν μου "κάνουν" περισσότερο σε Έιμι Γουαινχάουζ (φοβερό παιδί, σε λάθος εποχή!)παρά σε Τζανις Τζόπλιν. τι θέλω να πω: αν ισχύουν αυτά που λέω κάπως, αλλά ο συγγραφεας μιλάει για αναμνήσεις και βάζει Μπιτλς, τότε η επιτυχία ερμηνεύεται: "παίζει" (δεν το λέω αρνητικά) με ΔΥΟ γενιές δυτικής νεολαίας, τη σημερινή κσι των σίξτις ταυτόχρονα.

just me είπε...

Αν υποψιαστώ ότι το κείμενό σου είναι πιο ατμοσφαιρικό και ενδιαφέρον από το ίδιο το βιβλίο... δεν θα το διαβάσω (το βιβλίο), γιατί πολλά έχουν μαζευτεί στο ράφι των αδιάβαστων και κάθε μέρα αγωνίζομαι να μου υπενθυμίζω ότι η αρετή είναι η βιβλιοφιλία _η βιβλιοφαγία είναι η διαστροφή της.
:)
Εσύ, όμως, συνέχισε να μας κρατάς ενήμερους και ήμερους, με τα ωραία σου βιβλιοκείμενα.
Καλό μήνα!

ναυτίλος είπε...

Προς pellegrina ...δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω μαζί σου .

ναυτίλος είπε...

Προς just you ... δεν μπορείς να φανταστείς πόσες φορές αγωνίστηκα γι' αυτήν την αρετή ... Δυστυχώς τα αδιάβαστα τώρα πια είναι πολύ περισσότερα από τα διαβασμένα (ένας πρόχειρος υπολογισμός , μου δείχνει ότι μάλλον δε θα προλάβω να τα διαβάσω) και στην περίπτωσή μου δεν μιλάμε για βιβλιοφαγία αλλά για βιβλιολαγνεία .Αυτή κι αν είναι διαστροφή!

Librofilo είπε...

Παίρνω το θάρρος να διαφωνήσω με την άποψή σου.Μπορεί το βιβλίο να μην είναι αριστούργημα όπως το ΚΟΥΡΔΙΣΤΟ ΠΟΥΛΙ αλλά το θεωρώ ένα έξοχο μυθιστόρημα,αντιπροσωπευτικότατο της μοντέρνας Ιαπωνικής κουλτούρας και συναρπαστικότατο.Ο χαρακτηρισμός "μετριότατο" νομίζω ότι το αδικεί κατάφορα.Γενικότερα ο "κόσμος" του Μουρακάμι είναι ιδιαίτερα ιδιόμορφος και ιδιάζον.Πρέπει να "μπεις μέσα του" αλλιώς "πέταξε το πουλί"(και όχι μόνο το κουρδιστό).
Μειονέκτημα στην ελληνική έκδοση,η μετάφραση,μάλλον εμείς οι θαυμαστές του Χαρούκι πρέπει να ζήσουμε μ'αυτό γιατί δεν βλέπω κανένας να αποπειράται να τον μεταφράσει από την Ιαπωνική.

Τι σημαίνει "κοινότοπη ερωτική σχέση"?Υπήρχε πιό "κοινότοπη" από του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας?Και όμως είδαμε το (λογοτεχνικό) αποτέλεσμα.Ας μη λησμονούμε ότι τα μεγαλύτερα λογοτεχνικά αριστουργήματα μιλάνε γιά "κοινότοπες ερωτικές σχέσεις".
Sorry γιά την γκρίνια,κάποιες φορές χρειάζεται κι αυτή,δεν συμφωνείς?

ναυτίλος είπε...

Προς librofilo ... φυσικά χρειάζεται η γκρίνια κι ο αντίλογος . Να σου πω την αλήθεια τη δικές σου κριτικές είχα διαβάσει και ξεκίνησα να διαβάζω Μουρακάμι και ειλικρινά δεν απογοητεύτηκα .Διαβάζοντάς το ένιωσα ακριβώς όπως κι εσύ , να με τυλίγει ένας ιστός αράχνης ...Και με εντυπωσίασε ο τρόπος της αφήγησής του , που και το πιο κοινότοπο αποκτά ιδιαίτερη αξία . Διαφωνούμε μόνο όσον αφορά στο τέλος , όπου πιστεύω ότι έχασε το ρυθμό του και το βίασε.Η σχέση με τη Ρέικο που μου φάνηκε πολύ "στημένη"(έχεις απόλυτο δίκιο σ' αυτά που λες για τον προσδιορισμό της ως κοινότοπης), η φυγή του και κάποιος "διδακτισμός" (που σίγουρα θα τον διέκρινες) μου χάλασαν τη συνολική εικόνα .Ωστόσο μόνο τα τελευταία κεφάλαια θεωρώ μέτρια .Συνολικά το θεωρώ αξιόλογο μυθιστόρημα κι αυτό φαίνεται από αυτά που λέω συνολικά στην ανάρτηση.
Άλλωστε ανυπομονώ να διαβάσω το "Κουρδιστό πουλί" , που επίτηδες το άφησα για δεύτερο .

Babis Dermitzakis είπε...

αρετή είναι η βιβλιοφιλία _η βιβλιοφαγία είναι η διαστροφή της.
:)
Ωραίο αυτό, μου δίνει το τέλειο άλλοθι για να μη διαβάσω το βιβλίο, αν και μπορεί να το διαβάσω, αν το βρω στις προσφορές, σε κανένα καλάθι. Πάντως Ναυτίλε καλά κάνεις και το παρουσιάζεις, να πάρω τουλάχιστον μια ιδέα. Και σωστή η παρατήρησή σου, ας μην το πάρει το ποτάμι, ας αφήσει και τον επαρκή αναγνώστη να μαντέψει κάτι.

ναυτίλος είπε...

Προς babis ...πολύ φοβάμαι ότι θα χρειαστεί να περιμένεις κάμποσο για να το βρεις σε προσφορές ...Εγώ είμαι πάντα ανυπόμονος και γι' αυτό επιρρεπής στη διαστροφή ...

sexton είπε...

Πολύ ενδιαφέροντα βιβλιοφιλικά σχόλια, πράγματι.

Το "Νορβηγικό δάσος" είναι από τα βιβλία που απόλαυσα έπειτα από καιρό αλλά για τα οποία δεν κατάφερα ποτέ να γράψω κάτι όσο κι αν το ήθελα.
Δεν θα έλεγα πως μπορεί κάποιος να σχολιάσει τη γλώσσα καθότι δεν υπάρχει δυνατότητα σύγκρισης με το πρωτότυπο, ωστόσο η απλότητα που τη χαρακτηρίζει φωτίζει τους διαλόγους (που ξέρουμε όλοι πόσο δύσκολο κομμάτι είναι σε αντιδιαστολή με τον δραματικό μονόλογο) ανάμεσα στα πρόσωπα.
Ο Μουρακάμι επιτυγχάνει κατά τη γνώμη μου κάτι εξαιρετικά αξιοζήλευτο. Κατασκευάζει συνομιλίες που ούτε πομπώδεις-διανοουμενίστικες-έντεχνες είναι ώστε να απορεί κανείς αν όντως υπάρχουν άνθρωποι καθημερινοί που να μιλάνε έτσι, και βέβαια δεν αναπτύσσει ανούσιες συζητήσεις, αχρείαστες ως προς την εσωτερική διεργασία και την εξέλιξη τόσο των ηρώων του όσο και του αναγνώστη.
Αν λάβει κάποιος υπόψη πως το μυθιστόρημα δεν το χαρακτηρίζει πλοκή αλλά μια ιδιάζουσα εσωτερικότητα εν εξελίξει, δεν κουράζει. Αν λάβουμε δε υπόψη πως όλο το θέμα αφορά την αυτοκτονία περισσότερων του ενός νέων ανθρώπων, το βιβλίο δεν αναπτύσσει καμία θανατολαγνεία. Τονίζει κάτι που αξίζει τον κόπο να υπερτονιστεί: ότι η ανευθυνότητα κάποιου ανθρώπου ενδέχεται να προκαλέσει (να πυροδοτήσει περισσότερο) την καταστροφή ενός άλλου.

Η ψυχογραφία επίσης είναι καθαρή. Με εξαίρεση τη Ρέικο που μου φάνηκε λίγο βαρετή (αν και μάλλον η ημερωμένη της στάση ήταν και ο στόχος), όλοι οι άλλοι ήρωες είναι άψογοι. Ο Ναγκασάβα, η Μιντόρι... τι κλασικά πρόσωπα. Αγωνιστές και αρνητές της ζωής παράλληλα, με καταχωνιασμένα όλα τους τα συναισθήματα από εγωισμό ή υπερηφάνεια ή άμυνα.
Επιπλέον μια τόσο σημαντική περιγραφή τού τρόπου που οι κάπως επίπεδοι άνθρωποι σαν τον πρωταγωνιστή (δεν είναι τυχαίο που έχω ξεχάσει το όνομά του) μπορούν κάποια στιγμή να εμβαθύνουν και να δουν τον κόσμο με περισσότερο συναίσθημα, με περισσότερο πάθος --- θα το έλεγα ποιητικότητα.

Ως προς την κοινωνία της Ιαπωνίας... ενδέχεται να πρόκειται και για τη σύγχρονη κοινωνία γενικά. Η διαφορές με με τα του παρελθόντος (κάποιος μίλησε για Έιμι και Τζάνις) στηρίζεται στο ότι "ο εχθρός" πια δεν είναι και πολύ προσδιορίσιμος ώστε να υπάρχουν συγκεκριμένες ιδεολογίες και οράματα. Πόσω μάλλον κοινωνικοί αγώνες. Οι νέοι σήμερα είναι εντελώς μόνοι τους, δεν έχουν συνωμότες, αλλά έχουν μια τεράστια λίστα από πράγματα να κάνουν (υποχρεωτικά συνήθως).

Η κατάθλιψη είναι μια νόσος που προκύπτει ίσως κι από το χάος. Το οποίο πώς να πολεμήσεις; Με αντίστοιχο εσωτερικό χάος;

Ευχαριστώ πολύ, ναυτίλε, για την ανάρτηση και τα παραπάνω σχόλια.

ναυτίλος είπε...

Προς sexton ... τελικά είχες δεν είχες έγραψες για το βιβλίο ...και μάλιστα έκανες κάποιες εξαιρετικές επισημάνσεις όπως για την απλότητα (μεγάλο επίτευγμα) των διαλόγων ή για το ότι η κοινωνία της Ιαπωνίας πριν από 40 χρόνια (τουλάχιστον έτσι που την παρουσιάζει)θυμίζει σε πολλά τη σημερινή (αυτό δεν το είχα σκεφτεί).
Πράγματι όμως η Ρέικο κάπου δεν ταίριαζε ειδικά στο τέλος του βιβλίου , όπου για μένα πολλές από τις αρετές του μυθιστορήματος χάθηκαν.Επίσης ο χαρακτήρας του Ναγκασάβα παρ' όλο που ήταν σωστά και με συνέπεια ψυχογραφημένος μου θύμισε κάτι από προπολεμική λογοτεχνία ως προς την ανάπτυξή του (Καζαντζάκη ,Τόμας Μαν , κλπ).
Τέλος και γω σ' ευχαριστώ για τα πολύτιμα σχόλιά σου .

sexton είπε...

Είδα χθες την "Τυφλότητα" και βγήκα κάπως έντρομη από το σινεμά, με την ιδέα πως ήμουν τυφλή. Ο επιτυχής τρόπος μετάδοσης του τρόμου (σαν ένα παιδάκι που φοβάται το σκοτάδι, αλλά δεν ξέρουμε ακριβώς γιατί), με το να μεταφέρει το βλέμμα του θεατή στο βλέμμα του κάθε ήρωα είναι που με έκανε να διερωτηθώ αν και πώς μεταδίδεται μέσα από τις λέξεις... Πράγμα που με οδηγεί κατευθείαν στο βιβλίο...
Ως προς τον Μουρακάμι... βασικά μπήκα να κάνω κόπι πέιστ αυτά που έγραψα, μπας και ολοκληρώσω τις σκέψεις μου. Great thinkers think alike. Να 'σαι καλά!
Συμφωνώ με όσα λες για το προφίλ του Ναγκασάβα... αλλά να... εμένα μου άρεσε...