Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2008

Πολεμικές κραυγές

Λου Σουέν , εκδ. Ίνδικτος , μτφ. Σωτήρης Χαλικιάς .
















Για τη λογοτεχνία της Κίνας γνωρίζουμε ελάχιστα στη χώρα μας . Ίσως κάποιοι από μας να έχουν ακούσει για τον Γκάο Ξινγκγιάν που πήρε το Νόμπελ το 2000 . Κι όμως υπάρχουν σπουδαία κλασικά έργα όπως το αριστουργηματικό "Όνειρο της κόκκινης κάμαρας" (εκδ. Φέξης , 1963 !!!) του 18ου αιώνα , το "Στις όχθες" του 13ου αι. ή το "Ταξίδι στη Δύση" του 16ου , που περιμένουν τον τολμηρό εκδότη αλλά και μεταφραστή . Απ' όσο γνωρίζω στη χώρα μας διαθέτουμε δυο μεταφραστές : τον Σ. Χαλικιά που έχει μεταφράσει για την Ίνδικτο τα "Ανάλεκτα" του Κομφούκιου και το "Βιβλίο του Μεγγιού" και την Κ. Καρούση για την Εστία , ένα τόμο με σύγχρονα κινέζικα διηγήματα ("Το σιδερένιο σπίτι") και δυο βιβλία- μαρτυρίες της Γιουνγκ ΤσανγκΛου Σουέν (1881-1936) , ο σημαντικότερος ίσως Κινέζος πεζογράφος του 20ου αιώνα , ευτύχησε να μεταφραστεί από τα κινέζικα σε μια ιδιαίτερα φροντισμένη έκδοση με εκτενή εισαγωγή , απαραίτητη για όποιον θέλει να κατανοήσει την τέχνη του συγγραφέα αλλά και τον πολιτισμό της σύγχρονης Κίνας .

Η ζωή και το έργο του Λου Σουέν έχουν συνδεθεί αξεδιάλυτα με την ταραγμένη περίοδο των αρχών του 20ού αιώνα στη σύγχρονη Κίνα . Όλο το έργο του δεν είναι τίποτε άλλο από μια αδιάκοπη , επώδυνη κι επιτακτική αναζήτηση του "χαρακτήρα των Κινέζων". Οι "Πολεμικές κραυγές" θεωρούνται η καλύτερη συλλογή διηγημάτων του ενώ η νουβέλα "Η αληθινή βιογραφία του Α.Q." (που συμπεριλαμβάνεται στον τόμο) ένα από τα καλύτερα κείμενα της κινεζικής αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας .





Αλλά ποιος είναι ο Α.Q. ; Ένας ανθρωπάκος χωρίς μόνιμη κατοικία κι εργασία και χωρίς πολύ μυαλό . Ένας που χαρακτηρίζεται από παντελή έλλειψη χαρακτήρα και που δεν μπορεί να σκεφτεί ούτε τις βραχυπρόθεσμες συνέπειες των πράξεών του . Ζει σ' ένα χωριό όπου μονίμως τον ταπεινώνουν οι ισχυρότεροί του και με τη σειρά του προσπαθεί κι αυτός να ταπεινώσει τους πιο αδύναμους . Έχει όμως ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό : καταφέρνει να μεταλάσσει μέσα του , νοερά , την κάθε ταπείνωση που υφίσταται , σε δική του πνευματική νίκη . Κι έτσι ξεχνώντας τον εξευτελισμό του , να ξαλαφρώνει .




"Απ' όσο μπορούσε ο A.Q. να θυμηθεί αυτή ήταν η δεύτερη ταπείνωση της ζωής του . Ευτυχώς όμως , όσο παράδοξο κι αν φαίνεται , όταν σταμάτησαν τα χτυπήματα του φάνηκε πως αντιθέτως είχε επιτέλους ταχτοποιήσει μια υπόθεση κι έτσι ξαλάφρωσε . Επιπλέον η αρετή που είχε κληρονομήσει από του προγόνους του , "να τα ξεχνάει όλα" , αποδείχτηκε άλλη μια φορά πόσο πολύτιμη ήταν . Σιγά σιγά λοιπόν πήρε το δρόμο για το καπηλειό και φτάνοντας στην πόρτα ήταν κιόλας ευχαριστημένος ."

Ο Α.Q. είναι η προσωποποίηση της θλιβερής κατάληξης των κομφουκιανών ηθικών κανόνων , απ' τους οποίους εκατομμύρια άνθρωποι υποχρεώνονταν καθημερινά να μετατρέπουν νοερά "τις ήττες τους σε νίκες" . Παράλληλα ο Σουέν σατιρίζει τη στάση της Κίνας στις ταπεινώσεις που υπέστη από τις Μεγάλες Δυνάμεις της Δύσης αλλά και την Ιαπωνία .




Με το ξέσπασμα της δημοκρατικής επανάστασης του 1911 , ο Α.Q. χωρίς να γνωρίζει τίποτα γι' αυτήν , ισχυρίζεται πως έχει προσχωρήσει στους επαναστάτες τρομοκρατώντας έτσι τους πλούσιους και τους αδαείς του χωριού , που τώρα τον σέβονται... Τελικά όμως συλλαμβάνεται από τις αρχές τις πόλης χωρίς ο ίδιος να έχει καταλάβει το γιατί .Σε μια από τις συγκλονιστικότερες σκηνές του έργου , του ζητάνε να βάλει την υπογραφή του στην ομολογία που επικυρώνει τη θανατική του καταδίκη . Ο αγράμματος Α.Q. που δεν έχει ξαναπιάσει πινέλο στη ζωή του σχεδιάζει ένα στρογγυλό "Ο" , υποδηλώνοντας τη μηδαμινότητά του . Άλλωστε και το ανύπαρκτο όνομά του αυτό δε δηλώνει ;

"Τότε ένας απ' όσους φορούσαν μακρείς χιτώνες πήρε ένα φύλλο χαρτί κι ένα πινέλο , πήγε μπροστά στον Α.Q. και του έβαλε στο χέρι το πινέλο ... Καθώς το χέρι του και το πινέλο δεν είχαν ως τότε την παραμικρή δοσοληψία και τούτη ήταν η πρώτη τους γνωριμία , δεν ήξερε ούτε καν πώς το κρατάνε - κι όμως εκείνος ο άνθρωπος μπροστά του έδειχνε το σημείο όπου έπρεπε να υπογράψει . "Δεν...δεν...δεν ξέρω γράμματα" είπε ο Α.Q. κρατώντας σφιχτά το πινέλο , νοιώθοντας πανικό και ντροπή . "Εντάξει , για να ευκολύνουμε τα πράγματα , ζωγραφισέ μας ένα κύκλο". Ο Α.Q. θέλησε να ζωγραφίσει έναν κύκλο , το χέρι όμως που κρατούσε το πινέλο έτρεμε , έτσι ο άλλος τέντωσε για λογαριασμό του το χαρτί στο δάπεδο . Ο Α.Q. έσκυψε επάνω του κι έβαλε όλη τη δύναμη που είχε , να ζωγραφίσει εκείνον τον κύκλο . Φοβόταν πως οι άλλοι θα ξέσπαγαν στα γέλια , ήταν έτσι αποφασισμένος να ζωγραφίσει τον τελειότερο κύκλο .Δυστυχώς όμως εκείνο το καταραμένο πινέλο ήταν βαρύ κι ασήκωτο , δεν υπάκουε στη θέλησή του . Μόλις , με το χέρι του να τρέμει , ετοιμάστηκε να κλείσει τις άκρες της περιφέρειας , το πινέλο ξέφυγε προς τα έξω κι ο κύκλος πήρε το σχήμα πεπονόσπορου ..."

Ο Α.Q. είναι ένας κομφορμιστής , που ωστόσο κερδίζει τη συμπάθεια του αναγνώστη καθώς όλοι γύρω του λειτουργούν τελικά με τον ίδιο τρόπο . Ανάλογα με τις περιστάσεις αλλάζουν πολιτικό στρατόπεδο αλλά και στάση προς τους άλλους , μόνο που το κάνουν με περισσότερη σύνεση από τον ταλαίπωρο αλητάκο . Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η κοτσίδα τους . Άλλοτε την διατηρούν (υποταγή στον αυτοκράτορα) , άλλοτε την κρύβουν (έκρυθμη η κατάσταση) κι άλλοτε την κόβουν (συμμόρφωση προς το επαναστατικό καθεστώς).




Τελειώνοντας την ιστορία , αντιλαμβάνεται κανείς τη δημιουργία ενός λογοτεχνικού χαρακτήρα "αρχέτυπου" , όπως ο Δον Κιχώτης ή ο Φάουστ . Ο A.Q. έχει εξασφαλισμένη θέση στο πάνθεον αυτών των ηρώων .

Ο Λου Σουέν ως ένας Κινέζος Γκόρκι δείχνει τα αδιέξοδα και την παρακμή της κοινωνίας του . Μιας κοινωνίας κανιβαλικής όπως υπαινίσσεται στο εξαιρετικό διήγημα "Το ημερολόγιο ενός τρελού" :

"Δεν αντέχω να το σκέφτομαι . Τέσσερις χιλιάδες χρόνια σε τούτον εδώ τον τόπο τρώνε ανθρώπους , τώρα μόνο το κατάλαβα , κι ας έζησα κι εγώ χρόνια ολόκληρα ανάμεσά τους."





Ευτυχώς ο Λου Σουέν δεν έζησε αρκετά για να βιώσει τον οδοστρωτήρα της πολιτιστικής επανάστασης και την αγιοποίησή του από το κομμουνιστικό καθεστώς του Μάο αλλά ούτε και τη μετάλλαξη του καθεστώτος σε ένα από τα πιο απάνθρωπα καπιταλιστικά . (17/20)


"Παιδιά που δεν έφαγαν ακόμη ανθρώπους , άραγε υπάρχουν ; Να σώσουμε τα παιδιά ... "

Δεν υπάρχουν σχόλια: