Όλες τις μέρες

Τερέζια Μόρα , εκδ. Ίνδικτος , μτφ. Μ. Αγαθαγγελίδου .

Παρά τα όλο και πιο σύγχρονα μέσα επικοινωνίας

η επικοινωνία ανάμεσα στους ανθρώπους

γίνεται όλο και πιο αδύνατη

Η ανάγνωση του εξαιρετικού μυθιστορήματος της Τερέζια Μόρα , που εκτυλίσσεται σε μια σύγχρονη μεγαλούπολη , μάλλον το Βερολίνο, ήταν για μένα μια περιπλάνηση σε ένα σύγχρονο πύργο της Βαβέλ . Το βιβλίο ξεκινά ένα πρωινό Σαββάτου στις αρχές του φθινοπώρου όταν ...

"τρεις εργάτριες βρήκαν σε μια παραμελημένη παιδική χαρά στη συνοικία κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό το μεταφραστή Άμπελ Νέμα , με το κεφάλι προς τα κάτω , να αιωρείται κρεμασμένος σ' ένα πολύζυγο . Τα πόδια τυλιγμένα με ασημένια κολλητική ταινία , μια μακριά , μαύρη καπαρντίνα κάλυπτε το κεφάλι του . Κουνιόταν ελαφρά στον πρωινό άνεμο".

Την εφιαλτική πορεία του Άμπελ Νέμα , αντίστροφης από αυτήν της Θείας Κωμωδίας , από τον Παράδεισο στην Κόλαση μας περιγράφει η Μόρα στο "Όλες τις μέρες" . Ό Άμπελ ως ένας εκπεσών άγγελος φεύγει από την πατρίδα του , αφού εγκαταλείπεται από τον πατέρα του και χάνει το αγαπημένο του έτερον ήμισυ , τον φίλο του τον Ίλια .

"Πάνω στην μπαρόκ πρόσοψη του ξενοδοχείου ήταν δύο άγγελοι , αγάλματα , ένας σε κάθε άκρη . Μια μέρα ένας άγγελος , ο αριστερός ή ο δεξιός , ανάλογα από πού το κοιτάς , έχασε το κεφάλι . Ένα πέτρινο κεφάλι αγγέλου , ή ίσως να 'ταν από γύψο , έπεσε κάτω , έτσι απλά , μες στο μεσημέρι , μες στη μέση του πλήθους που περίμενε στη στάση . Έρχεται ένα ιπτάμενο κεφάλι . Και δεν πετυχαίνει ως εκ θαύματος κανέναν ... Εκεί όπου λίγο πριν ήταν ένα σκυλί : πλατς , ένα κεφάλι αγγέλου . Θρυμματιζόμενα μαλλιά απλωμένα ανάμεσα σε αποτσίγαρα και ίχνη σάλιου . Εκείνος ο υπόκωφος , βαθύς ήχος καθώς κυλούσε ".

Ο νεαρός Άμπελ , ένας Βαλκάνιος , από μια πόλη δίπλα στα σύνορα τριών κρατών κι όπου τώρα μαίνεται ένας πόλεμος , μετά από ένα ατύχημα αποκτά το χάρισμα να μαθαίνει χωρίς κόπο πολλές ξένες γλώσσες αλλά παρ' όλα αυτά να μιλά όλο και λιγότερο . Και ο βουβός Άγγελος (Νέμα-nemec : βουβός) περιπλανιέται πρόσφυγας πια στη Βαβέλ μιας μεγαλούπολης συναντώντας πλήθος χαρακτήρων : μετανάστες σαν τον Κονσταντίν , συλλέκτη αποτυχημένων και μοναχικών ψυχών , μια συμμορία νεαρών τσιγγάνων , τη αλλόκοτη Κίνγκα με τη μουσική της μπάντα , την όμορφη Μερσέντες που τον παντρεύεται με λευκό γάμο , τον γείτονά του θεωρητικό του Χάους , Χάλντορ Ρόζε ειδήμονα στις ναρκωτικές ουσίες , τους θαμώνες ενός σεξ μπαρ με το όνομα "Φρενοκομείο" ... Όμως ο Άμπελ αποτελεί πάντα ένα αίνιγμα για όλους όσους τον περιβάλλουν , όπως άλλωστε και για τον αναγνώστη . Ωστόσο ο σκιώδης χαρακτήρας του λειτουργεί για το μυθιστόρημα ως καθρέφτης που μέσα του αντανακλώνται οι πραγματικοί πρωταγωνιστές . Αυτοί που ακόμα κι όταν πασχίζουν να επικοινωνήσουν , να βρουν την αγάπη , κατά βάθος μένουν μόνοι , οχυρωμένοι πίσω απ' το περίβλημα του εαυτού τους .

"Ο οδηγός του ταξί ενώ κάνει τη μανούβρα για να στρίψει , τον κοιτάει να κοντοστέκεται στο πεζοδρόμιο , ο άνεμος φουσκώνει τα πλαϊνά του παλτού του και τα κάνει να φαίνονται σαν φτερούγες . Σήμερα είδα έναν άντρα , πρέπει να έπεσε απ' τον ουρανό ή να ήρθε απ' την κόλαση , όταν μπήκε στο αυτοκίνητο , δεν ήταν ακόμα ολόκληρος άνθρωπος , πάλευε στο πίσω κάθισμα ν' αποκτήσει σχήμα , γρύλιζε και ίδρωνε πολύ συγχρόνως και αργότερα , όταν στεκόταν στο δρόμο , φαινόταν ότι μπορεί να πετάξει , ένας ασπρόμαυρος άντρας ".

Η Μόρα έγραψε την ιστορία της σαν ένα πολυσύνθετο παζλ , το οποίο αφού ολοκλήρωσε , το σκόρπισε και το ανασυναρμολόγησε βάζοντας όμως αυτή τη φορά το κάθε κομμάτι σε "λάθος" θέση . Κατάφερε έτσι να δώσει στην αφήγησή της το χάος που επικρατεί στη σύγχρονη αστική ζωή . Ο αναγνώστης βρίσκεται όπως και ο Αμπελ Νέμα σε ένα λαβύρινθο . Η τριτοπρόσωπη αφήγηση εναλάσσεται με πρωτοπρόσωπη ενώ ο χρόνος κυλάει πάνω στις σπείρες ενός ελατηρίου που κάθε τόσο εκτινάσσεται . Γραφή πυκνή , ποιητική και ατίθαση . Μια πρόκληση για τον αναγνώστη . Η ίδια γράφει στο βιβλίο της προσπαθώντας από την οπτική γωνία της Μερσέντες να καθορίσει το χαρακτήρα του Άμπελ :

"Κάποιος ... μου χάρισε ένα τεράστιο παζλ για σύζυγο , το παλεύω κομμάτι κομμάτι ξεκινώντας από τις άκρες , η παρατηρητικότητα και η αντοχή μου εξασκούνται , με μια λέξη : είναι κοπιαστικό , αλλά δεν μπορείς να σταματήσεις ... μια δισδιάστατη εικόνα με ρωγμές σε όλη την επιφάνειά της . Ή - αλλαγή της μεταφοράς - σαν να προχωράς στο όνειρό σου , και αυτό το κάτι που ψάχνεις είναι πάντα πίσω απ' την επόμενη γωνία . Έτσι νιώθω είπε η Μερσέντες .Ό,τι και να μάθω , ένα μέρος της ιστορίας θα είναι πάντα κρυμμένο πίσω από την επόμενη γωνία . Τέλειο παιχνίδι . Ή απαίσιο παιχνίδι . Δεν ξέρεις ακριβώς ".

Σημείωση : Η Terezia Mora γεννήθηκε το 1971 στην Ουγγαρία και μετανάστευσε στο Βερολίνο το 1990 , όπου εργάστηκε ως μεταφράστρια . Γράφει στα γερμανικά και αυτό είναι το πρώτο της μυθιστόρημα .

Ο "Πύργος της Βαβέλ" είναι έργο του Πίτερ Μπρύγκελ του πρεσβύτερου.Η πρώτη κατοικία του Άμπελ στην πόλη , μια εικοσαόροφη πολυκατοικία γεματη από μετανάστες διαφόρων εθνικοτήτων και όπου η πρόσβαση στο κάθε τμήμα της είναι ολόκληρη περιπέτεια μου θύμισε αυτόν ακριβώς τον πίνακα . Ο αφορισμός που ακολουθεί βασίστηκε στον αφορισμό του Λετς "Παρά τα όλο και πιο γρήγορα μεταφορικά μέσα , φτάνουμε όλο και πιο αργά εκεί που θέλουμε".

Διαβάζοντας το βιβλίο μου ήρθε πολλές στο νου η ταινία του Βιμ Βέντερς "Τα φτερά του έρωτα" ή "Ο ουρανός πάνω απ' το Βερολίνο" , όπως είναι ο πρωτότυπος τίτλος , με τον άγγελο Μπρούνο Γκάνζ να περιφέρεται αμήχανος σε ένα ασπρόμαυρο Βερολίνο .Έχω την αίσθηση ότι η Μόρα επηρεάστηκε από την ταινία . Επίσης η ταινία "Χαμένοι στη μετάφραση" της Σοφία Κόπολα με τον Μπιλ Μάρεϊ να περιπλανιέται το ίδιο αμήχανα στο πολιτισμικά διαφορετικό Τόκιο .(16/20)