Δευτέρα 5 Ιανουαρίου 2009

Όλες τις μέρες

Τερέζια Μόρα , εκδ. Ίνδικτος , μτφ. Μ. Αγαθαγγελίδου .



Παρά τα όλο και πιο σύγχρονα μέσα επικοινωνίας
η επικοινωνία ανάμεσα στους ανθρώπους
γίνεται όλο και πιο αδύνατη

Η ανάγνωση του εξαιρετικού μυθιστορήματος της Τερέζια Μόρα , που εκτυλίσσεται σε μια σύγχρονη μεγαλούπολη , μάλλον το Βερολίνο, ήταν για μένα μια περιπλάνηση σε ένα σύγχρονο πύργο της Βαβέλ . Το βιβλίο ξεκινά ένα πρωινό Σαββάτου στις αρχές του φθινοπώρου όταν ...
"τρεις εργάτριες βρήκαν σε μια παραμελημένη παιδική χαρά στη συνοικία κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό το μεταφραστή Άμπελ Νέμα , με το κεφάλι προς τα κάτω , να αιωρείται κρεμασμένος σ' ένα πολύζυγο . Τα πόδια τυλιγμένα με ασημένια κολλητική ταινία , μια μακριά , μαύρη καπαρντίνα κάλυπτε το κεφάλι του . Κουνιόταν ελαφρά στον πρωινό άνεμο".

Την εφιαλτική πορεία του Άμπελ Νέμα , αντίστροφης από αυτήν της Θείας Κωμωδίας , από τον Παράδεισο στην Κόλαση μας περιγράφει η Μόρα στο "Όλες τις μέρες" . Ό Άμπελ ως ένας εκπεσών άγγελος φεύγει από την πατρίδα του , αφού εγκαταλείπεται από τον πατέρα του και χάνει το αγαπημένο του έτερον ήμισυ , τον φίλο του τον Ίλια .



"Πάνω στην μπαρόκ πρόσοψη του ξενοδοχείου ήταν δύο άγγελοι , αγάλματα , ένας σε κάθε άκρη . Μια μέρα ένας άγγελος , ο αριστερός ή ο δεξιός , ανάλογα από πού το κοιτάς , έχασε το κεφάλι . Ένα πέτρινο κεφάλι αγγέλου , ή ίσως να 'ταν από γύψο , έπεσε κάτω , έτσι απλά , μες στο μεσημέρι , μες στη μέση του πλήθους που περίμενε στη στάση . Έρχεται ένα ιπτάμενο κεφάλι . Και δεν πετυχαίνει ως εκ θαύματος κανέναν ... Εκεί όπου λίγο πριν ήταν ένα σκυλί : πλατς , ένα κεφάλι αγγέλου . Θρυμματιζόμενα μαλλιά απλωμένα ανάμεσα σε αποτσίγαρα και ίχνη σάλιου . Εκείνος ο υπόκωφος , βαθύς ήχος καθώς κυλούσε ".






Ο νεαρός Άμπελ , ένας Βαλκάνιος , από μια πόλη δίπλα στα σύνορα τριών κρατών κι όπου τώρα μαίνεται ένας πόλεμος , μετά από ένα ατύχημα αποκτά το χάρισμα να μαθαίνει χωρίς κόπο πολλές ξένες γλώσσες αλλά παρ' όλα αυτά να μιλά όλο και λιγότερο . Και ο βουβός Άγγελος (Νέμα-nemec : βουβός) περιπλανιέται πρόσφυγας πια στη Βαβέλ μιας μεγαλούπολης συναντώντας πλήθος χαρακτήρων : μετανάστες σαν τον Κονσταντίν , συλλέκτη αποτυχημένων και μοναχικών ψυχών , μια συμμορία νεαρών τσιγγάνων , τη αλλόκοτη Κίνγκα με τη μουσική της μπάντα , την όμορφη Μερσέντες που τον παντρεύεται με λευκό γάμο , τον γείτονά του θεωρητικό του Χάους , Χάλντορ Ρόζε ειδήμονα στις ναρκωτικές ουσίες , τους θαμώνες ενός σεξ μπαρ με το όνομα "Φρενοκομείο" ... Όμως ο Άμπελ αποτελεί πάντα ένα αίνιγμα για όλους όσους τον περιβάλλουν , όπως άλλωστε και για τον αναγνώστη . Ωστόσο ο σκιώδης χαρακτήρας του λειτουργεί για το μυθιστόρημα ως καθρέφτης που μέσα του αντανακλώνται οι πραγματικοί πρωταγωνιστές . Αυτοί που ακόμα κι όταν πασχίζουν να επικοινωνήσουν , να βρουν την αγάπη , κατά βάθος μένουν μόνοι , οχυρωμένοι πίσω απ' το περίβλημα του εαυτού τους .



"Ο οδηγός του ταξί ενώ κάνει τη μανούβρα για να στρίψει , τον κοιτάει να κοντοστέκεται στο πεζοδρόμιο , ο άνεμος φουσκώνει τα πλαϊνά του παλτού του και τα κάνει να φαίνονται σαν φτερούγες . Σήμερα είδα έναν άντρα , πρέπει να έπεσε απ' τον ουρανό ή να ήρθε απ' την κόλαση , όταν μπήκε στο αυτοκίνητο , δεν ήταν ακόμα ολόκληρος άνθρωπος , πάλευε στο πίσω κάθισμα ν' αποκτήσει σχήμα , γρύλιζε και ίδρωνε πολύ συγχρόνως και αργότερα , όταν στεκόταν στο δρόμο , φαινόταν ότι μπορεί να πετάξει , ένας ασπρόμαυρος άντρας ".

Η Μόρα έγραψε την ιστορία της σαν ένα πολυσύνθετο παζλ , το οποίο αφού ολοκλήρωσε , το σκόρπισε και το ανασυναρμολόγησε βάζοντας όμως αυτή τη φορά το κάθε κομμάτι σε "λάθος" θέση . Κατάφερε έτσι να δώσει στην αφήγησή της το χάος που επικρατεί στη σύγχρονη αστική ζωή . Ο αναγνώστης βρίσκεται όπως και ο Αμπελ Νέμα σε ένα λαβύρινθο . Η τριτοπρόσωπη αφήγηση εναλάσσεται με πρωτοπρόσωπη ενώ ο χρόνος κυλάει πάνω στις σπείρες ενός ελατηρίου που κάθε τόσο εκτινάσσεται . Γραφή πυκνή , ποιητική και ατίθαση . Μια πρόκληση για τον αναγνώστη . Η ίδια γράφει στο βιβλίο της προσπαθώντας από την οπτική γωνία της Μερσέντες να καθορίσει το χαρακτήρα του Άμπελ :


"Κάποιος ... μου χάρισε ένα τεράστιο παζλ για σύζυγο , το παλεύω κομμάτι κομμάτι ξεκινώντας από τις άκρες , η παρατηρητικότητα και η αντοχή μου εξασκούνται , με μια λέξη : είναι κοπιαστικό , αλλά δεν μπορείς να σταματήσεις ... μια δισδιάστατη εικόνα με ρωγμές σε όλη την επιφάνειά της . Ή - αλλαγή της μεταφοράς - σαν να προχωράς στο όνειρό σου , και αυτό το κάτι που ψάχνεις είναι πάντα πίσω απ' την επόμενη γωνία . Έτσι νιώθω είπε η Μερσέντες .Ό,τι και να μάθω , ένα μέρος της ιστορίας θα είναι πάντα κρυμμένο πίσω από την επόμενη γωνία . Τέλειο παιχνίδι . Ή απαίσιο παιχνίδι . Δεν ξέρεις ακριβώς ".



Σημείωση : Η Terezia Mora γεννήθηκε το 1971 στην Ουγγαρία και μετανάστευσε στο Βερολίνο το 1990 , όπου εργάστηκε ως μεταφράστρια . Γράφει στα γερμανικά και αυτό είναι το πρώτο της μυθιστόρημα .
Ο "Πύργος της Βαβέλ" είναι έργο του Πίτερ Μπρύγκελ του πρεσβύτερου.Η πρώτη κατοικία του Άμπελ στην πόλη , μια εικοσαόροφη πολυκατοικία γεματη από μετανάστες διαφόρων εθνικοτήτων και όπου η πρόσβαση στο κάθε τμήμα της είναι ολόκληρη περιπέτεια μου θύμισε αυτόν ακριβώς τον πίνακα . Ο αφορισμός που ακολουθεί βασίστηκε στον αφορισμό του Λετς "Παρά τα όλο και πιο γρήγορα μεταφορικά μέσα , φτάνουμε όλο και πιο αργά εκεί που θέλουμε".
Διαβάζοντας το βιβλίο μου ήρθε πολλές στο νου η ταινία του Βιμ Βέντερς "Τα φτερά του έρωτα" ή "Ο ουρανός πάνω απ' το Βερολίνο" , όπως είναι ο πρωτότυπος τίτλος , με τον άγγελο Μπρούνο Γκάνζ να περιφέρεται αμήχανος σε ένα ασπρόμαυρο Βερολίνο .Έχω την αίσθηση ότι η Μόρα επηρεάστηκε από την ταινία . Επίσης η ταινία "Χαμένοι στη μετάφραση" της Σοφία Κόπολα με τον Μπιλ Μάρεϊ να περιπλανιέται το ίδιο αμήχανα στο πολιτισμικά διαφορετικό Τόκιο .(16/20)

18 σχόλια:

Καλλιόπη είπε...

Ξέρεις να μας πείθεις...
όμορφο το blog σου!

surranachronism είπε...

Φίλε Ναυτίλε,
Έχω διαβάσει κι εγώ αυτό το βιβλίο. Ο κεντρικός του χαρακτήρας μου θύμισε κάτι απ'τον "Άνθρωπο χωρίς Ιδιότητες" σε μιά πιό σύγχρονη μορφή στη ζούγκλα της μεγαλούπολης με το νομαδικό και πολύχρωμο πλήθος των μεταναστών, που την στοιχειώνουν, απποτελώντας πολλές φορές ανθρώπους που νοιώθουν πως δεν ανήκουν πουθενά, ούτε στο εκεί που άφησαν μα ούτε και στο κενό που βρήκαν, σε μητροπόλεις που πολλές φορές αρνείται να τους αφομοιώσει και ενσωματώσει σεβόμενη τις ιδιατερότητές τους.

Ανώνυμος είπε...

...." και αυτό το κάτι που ψάχνεις είναι πάντα πίσω απ' την επόμενη γωνία ".

Καλημέρα,ναυτίλο,δε διάβασα το βιβλίο,πρέπει να είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον.

Εξαιρετική ,όπως πάντα η παρουσίαση !

ναυτίλος είπε...

Προς Καλλιόπη... σ'ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια .Καλή χρονιά να έχεις.

ναυτίλος είπε...

Αγαπητέ surranachronism ...χαίρομαι που έχεις διαβάσει το βιβλίο . Το βιβλίο του Μούζιλ δεν το έχω διαβάσει ακόμα (είναι από αυτά που αφήνω στα ράφια της βιβλιοθήκης μου να παλαιώνουν ως φιάλες εκλεκτού οίνου ...), ωστόσο θεωρώ το σχόλιό σου για το "όλες τις μέρες " πολύ καίριο . Καλή χρονιά να έχεις .
ΥΓ. Κρίμα που στο μπλογκ σου, που έχεις ανενεργό, δε γράφεις κάτι για τα αναγνώσματά σου , έστω και επιγραμματικά .

ναυτίλος είπε...

Προς νυχτερινό ...
"μακάρι να είναι πάντα εκεί" ή "μπορεί να είναι πάντα μέσα μας και να μην το έχουμε καταλάβει"
Το βιβλίο είναι εξαιρετικό .

Babis Dermitzakis είπε...

Πάλι καλά που υπάρχετε μερικοί και γράφετε για καινούρια βιβλία και νέους συγγραφείς,να μαθαίνουμε τι κυκλοφορεί. Εγώ για να πάρω ένα βιβλίο πρέπει να σιτέψει, δηλαδή ή να μπει στον κανόνα, να το βρω στα ράφια με τις προσφορές ή να περάσουν τα τρία χρόνια της έκδοσης για να πάμε από το 10% στο 25%

Καλλιόπη είπε...

Δε νομίζω πάντως πως είναι ανάγκη να είναι καινούριο ένα βιβλίο.
Βέβαια το παρήγορο είναι πως ακόμα γράφονται αξιόλογα έργα που μπορείς να τα συστήσεις άφοβα!

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Αυτές της μέρες της σύγχυσης και της φαυλότητας ένα τέτοιο βιβλίο, ακόμα και σαν καθρέφτης αυτής της σύγχυσης και της βωβότητας – βλ. βωβότητα του Μπαράκ Ομπάμα – είναι εν τούτοις μια πολύ αισιόδοξη προοπτική για το ανθρώπινο είδος και για τη λογοτεχνία του.

Μου θυμίζει λίγο – πέραν των άλλων εύστοχων συγκρίσεων και σχολίων – υποδείξεων και υπογραμμίσεων που κάνεις στην όπως πάντα καταπληκτική σου παρουσίαση, τον άγονο αγώνα των Μπουβάρ και Πεκυσέ και αυτό γιατί η περιδιάβαση - χωρίς επιτυχία - του ήρωα στις επιστήμες και τον ακαδημαϊκό χώρο είναι προφανής. Αυτή η αναφορά στην επιστήμη και την τεχνολογία υποστηρίζεται συμπτωματικά και από τον πίνακα του Μπρέγκελ, όπου η κατάρρευση του Πύργου της Βαβέλ δεν απεικονίζεται ως σύγχυση γλωσσών αλλά ως αδυναμία της μηχανικής. Το βιβλίο είναι επί πλέον μεγαλειώδες γιατί απεικονίζει τη σύγχυση της γλώσσας (του λόγου (;) που αμφίσημη σημασία του στο «εν αρχή ην ο λόγος» χάθηκε στις μεταφράσεις) – μέσω της παραίσθησης και των ναρκωτικών ουσιών του Χάλντορ Ρόζε . Η παραίσθηση, κάνοντας ορατή σε κάποιο επίπεδο τη γλώσσα την αρνείται και την καταργεί. Η αναφορά στην παραίσθηση /σύγχυση σε σχέση με τη γλώσσα έχει γίνει και στο Snow Crash του Στήβενσον με τα παραισθησιογόνα μανιτάρια που παίρνει ο ήρωας και φυσικά με την αναφορά σε μια αρχέγονη γλώσσα (δες Βαβέλ) από όπου ξεκίνησαν όλες και η οποία έχει την έδρα της κάπου βαθειά στον εγκέφαλο (και αυτό το θέμα θίγεται στο βιβλίο με τους επιστήμονες που επιχειρούν να ανατάμουν τον εγκέφαλο του ήρωα)


Συγχαρητήρια για την επιλογή και για την επιτυχημένη όπως πάντα παρουσίαση, ανθολόγηση, και εικαστική συμπλήρωση.

ναυτίλος είπε...

Προς Μπάμπη ... την τακτική του σιτέματος ή μάλλον της παλαίωσης την επιφυλάσσω σε βιβλία που για χρόνια τα θωρώ με δέος (λόγω της φήμης τους ή κι του όγκου τους καμιά φορά) στη βιβλιοθήκη μου αλλά όταν πρόκειται να τα αποκτήσω ... δεν κρατιέμαι . Πολλές φορές σπεύδω να τα αποκτήσω στα αγγλικά ή στα γαλλικά παρ' όλο που δεν πρόκειται να τα διαβάσω άμεσα . Κάτι τέτοιο έχω κάνει με τα άπαντα του Σελίν στο παρελθόν και μόλις τώρα καταπιάνομαι να τον διαβάσω επιμελώς .Έχω μάλιστα φθάσει στο σημείο να πάρω βιβλία στα γερμανικά ενώ οι γνώσεις μου σ' αυτή τη γλώσσα δε μου επιτρέπουν να διαβάσω λογοτεχνία . Σίγουρα χρήζω ψυχαναλυτικής θεραπείας ...

βαγγελης ιντζιδης είπε...

Εξαιρετική - όπως και οι άλλες- η ανάρτηση - παρουσίαση. Εύχομαι να βρω χρόνο να διαβάσω το βιβλίο ώστε να μπορέσω να το συζητήσω.
Ευχαριστώ
Βαγγέλης Ιντζίδης

ναυτίλος είπε...

Προς πόλυ... χαίρομαι που έχεις διαβάσει το βιβλίο . Εξαιρετικές οι παρατηρήσεις σου καθώς εστιάζεις σε μια άλλη παράμετρο του έργου στην οποία δεν έδωσα την πρέπουσα προσοχή .Αυτά που αναφέρεις στο τέλος (περί αρχέγονης γλώσσας) μου θύμισαν μια πρόσφατη ταινία "Youth without youth" του Κόππολα.

ναυτίλος είπε...

Προς βαγγέλη ... εγώ ευχαριστώ για το σχόλιο . Είναι πάντα τόσα πολλά αυτά που θέλουμε να διαβάσουμε ! Πιστεύω πάντως ότι θαρθει κάποια μέρα που θα κρατήσω λίγα βιβλία , καμιά εικοσαριά (ίσως τριάντα όχι παραπάνω) και θα τα διαβάζω ...και θα τα ξαναδιαβάζω ...

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Ναυτίλε καλησπέρα,

Ευχαριστώ για την αναφορά στην ταινία του Κόπολα, την οποία δεν έχω βέβαια δει, αλλά μετά από μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο βρήκα – αυτό φυσικά θα το γνωρίζεις – ότι βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Ρουμάνου Μιρτσέα Ελιάντ. Το ενδιαφέρον – που προσθέτει άλλον ένα κρίκο στην αλυσίδα των συνειρμών - είναι ότι εκτός από την αναζήτηση της αρχέγονης γλώσσας και της βέβηλης – βαβελικής – απόπειρας των Ναζί με τα πειράματά τους να ελέγξουν το χρόνο, υπάρχει και επίσης η περιδιάβαση στις επιστήμες,όπως και στο Όλες οι μέρες. Αυτό φαίνεται και στο σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο του Ελιάντ στο: http://www.press.uchicago.edu/Misc/Chicago/204154.html

Δεν αποκλείεται η Μόρα – Ουγγρικής καταγωγής – να είχε διαβάσει τον κλασικό πια Ελιάντ. Ούτως ή άλλως τέτοια θέματα είναι τόσο θεμελιώδη, που ένας καλός συγγραφέας μπαίνει στον πειρασμό να τα θίξει με τον δικό του/της τρόπο.
Ας μην ξεχνάμε και το: «Αχ, σπούδασα φιλοσοφία/ και νομική και ιατρική/ κι αλί μου και θεολογία με κόπο και μ’ επιμονή/ και να’ μαι εδώ με τόσα φώτα/ εγώ ο μωρός όπως και πρώτα» που λέει ο Φάουστ του Γκαίτε.

Καλό ξημέρωμα.

Βαγγέλης Ιντζίδης είπε...

Πήρα σήμερα και αυτό το βιβλίο. το διάβαζα στο μετρό και μετά στο λεωφορείο...έχω μια υποψία.
Πρόκειται για μια πολλαπλή διάσπαση της πτώσης και μάλιστα με τον τρόπο του ΄Ιμρε Κέρτες. Αλλά για να δούμε. Μέχρι τέλος. Μπορεί και να κάνω λάθος.
Βαγγέλης Ι.
Η αρχέγονη γλώσσα; Μα δεν είναι η γλώσσα που γεννήθηκε από το ανείπωτο του αρχέγονου. Είναι σαν τα ολοφραστικά μορφώματα που έλεγε και ο Βυγκότσκυ. Να ας πούμε το παιδί λέει ένα, π.χ., "ντα" και εννοεί μια ολόκληρη πρόταση καθώς βλέπει από το παράθυρο στα χέρια της μάνας του τον μπαμπά να βγαίνει από το αμάξι."Ντα"=Ο μπαμπάς έρχεται. Την επομένη βλέποντας ένα άλλο αμάξι ξαναλέει "ντα" καθώς όλα τα αμάξια είναι "Ο μπαμπάς έρχεται". Και καθώς μέσα από αυτήν την ολότητα προσπαθεί να τα πει όλα διαπιστώνει -καθώς το ντα αρχίζει σιγά σιγά να διακρίνεται σε ουσια(στικό) και ρήμα- ότι χάνει την αρχική μακάρια ολότητα και όσο πολύπλοκα εκφράζεται τόσο παίρνει απόσταση από την ολότητα αυτή. Κατά συνέπεια η Βαβέλ είναι αυτό το σύννεφο που βρέχει λέξεις (που θα έλεγε και ο Βυγκότσκυ)που όσο πέφτουν τόσο κανείς καταλαβαίνει πως χάνεται η ολότητα, το ολόκληρο. Η αρχέγονη γλώσσα είναι ένα παραληρηματικό φαντασιακό για εκείνη τη μη-γλώσσα, για εκείνη την κατάστασή μας στη μη-γλώσσα από την οποία αυτονομηθήκαμε επώδυνα (όπως κάθε αυτονομία). Κατά συνέπεια η κατάκτηση μιας γλώσσας είναι απ΄τη μια τραυματική και από την άλλη ενδιαφέρουσα τρέχουσα ματαιότητα. Το ολόκληρο δεν μπορεί να ειπωθεί γιατί η γλώσσα δεν είναι όλα (έλεγε ο Λακάν) και ο Βιτγκενστάιν επέμενε πως επειδή ακριβώς τα όρια της γλώσσας είναι όρια της σκέψης μου δεν μπορούν να ειπωθούν όλα. Υπάρχουν και οι α-νοησίες/οι απουσίες νοήματος. Αλλά και οι παράπλευρες απώλειες λέω εγώ δηλαδή οι παρα-νοήσεις. Αλλά ας τελειώσω το βιβλίο και τα λέμε.
Βαγγέλης Ιντζίδης.
metissage [vintzidis.blogspot.com)
substratum {intzidis.blogspot.com)
writing the social (writingthesocial.blogspot.com)
για να εκτεθώ στις παρανοήσεις μου κι εγώ.

ναυτίλος είπε...

Προς πόλυ ... και βιβλιοπόντικας και διαδικτυοπόντικας ! Πράγματι βλέποντας την ταινία νιώθεις να πλανάται το αρχέτυπο του φαουστικού μύθου.Ήδη αναζητώ το έργο του Ελιάντ...
Υ.Γ. a propos , μόλις έλαβα από το Abebooks.com (από ένα παλαιοβιβλιοπωλείο της Ν Υόρκης) το πανέμορφο βιβλιαράκι (είναι και εικονογραφημένο) του Auster με τη χριστουγεννιάτικη ιστορία (ήταν εξαντλημένο στο Amazon).

ναυτίλος είπε...

Προς βαγγέλη ... χαίρομαι που υπήρξα η αφορμή να διαβάσεις το βιβλίο .Και πολύ περισσότερο για το εξαιρετικό micro-essay που μου έγραψες στο σχόλιό σου περί αρχέγονης γλώσσας.
Ανυπομονώ να διαβάσω και άλλα σχόλιά σου όταν τελειώσεις το βιβλίο , είτε εδώ είτε στο μπλογκ σου ως ανάρτηση .

βαγγελης ιντζιδης είπε...

H ύπαρξη στο όριο των γλωσσών, στο γεωγραφικό όριο των τόπων. στο ψυχικό όριο για να μην απορροφηθεί και διαλυθεί από το φαντασιακό άλλο. ΄Εχω την εντύπωση πως όσο χάνονται τα όρια ενώ από τη μια επιζητούμε την ένωση με το ένα (αυτή τη βαριά κληρονομιά του ρομαντισμού)δεν είμαστε διατεθειμένοι να κατανοήσουμε πως επιζητώντας την ένωση επιδιώκουμε τη δική μας διακριτότητα, την ακύρωση κάθε ατομικότητας. Πώς θα μπορούσαμε άλλωσε να μιλήσουμε σε κάποιον με τον οποίο έχουμε ενωθεί αφού εκείνος και εμείς δεν υπάρχουμε άμα τη ενώσει. Για αυτό και βουβός ο Νemec αλλά και για αυτό αντανάκλαση ο ΄Αγγελος. Αν ταυτιστούμε με το είδωλο τότε δεν είμαστε. Αυτό το όριο ανάμεσα στην ύπαρξη και τη μη-ύπαρξη χαράσσει το βιβλίο. Το άλλο προς το οποίο τείνουμε είναι ταυτόχρονα το επιθυμητό αλλά και το ανεπιθύμητο. Τείνουμε προς αυτό παίρνοντας αποστάσεις προς αυτό, διευρύνοντας και ταυτόχρονα περιορίζοντας τα όρια. Για μένα ένα βιβλίο θεματικά ενταγμένο στην παράδοση της λογοτεχνίας της κεντρικής ευρώπης.΄Ενα σχόλιο στην αναμονή του καφκικού ήρωα Γιόζεφ Κ. μπροστά από την είσοδο του Νόμου, στη Δίκη. Μόνο που στην περίπτωση του ΄Ολες οι μέρες είναι ρητή η σύμβαση του αγγέλου που πέφτει και άρα λιγότερη εφιαλτική η αφήγηση. Στον Κάφκα δεν υπάρχει η σύμβαση αυτή. Η μεταφορά επιχειρείται να αναγνωστεί περίπου ως κυριολεξία. Ας είναι έτσι κι αλλιώς ένας ποταμός από μεταφορές η αλήθεια, παρατηρούσε ο Νίτσε.
΄Ενα βιβλίο που επικαιροποιεί τη λογοτεχνική του παράδοση/καταγωγή.
Βαγγέλης Ι.