Ο δικαστής και ο δήμιός του

Φρήντριχ Ντύρενματ, Μεταμεσονύχτιες εκδόσεις, μτφ. Ρεγγίνα Μόζερ-Μαθιοπούλου.

"Όλα στην Ελβετία μοιάζουν ήρεμα μέχρις αποβλακώσεως, που επιτείνεται απ' τον εύκολο πλούτο που δημιουργεί η εκπληκτική ανάπτυξη του ελβετικού τραπεζικού συστήματος, το οποίο περιθάλπει όλα τα καθάρματα απανταχού της οικουμένης."

Β. Ραφαηλίδης

Το βιβλίο ξεκίνησα να το διαβάζω στην παλιά πόλη της Βέρνης. Πόλη όμορφη, καθαρή, ήσυχη κι όπου η "τάξη", θα έλεγα, είναι το σήμα κατατεθέν της. Ακόμα και οι αρκούδες της, στις όχθες του ποταμού Άαρε, που την περιβάλλει, είχαν κάτι το "ελβετικό"... Κι όμως λίγο πιο έξω από την ήρεμη αυτή πόλη βρίσκεται δολοφονημένος ένας αστυνομικός της. Ο γέρος επιθεωρητής Μπέρλαχ, που σε όλο το μυθιστόρημα υποφέρει αφόρητα από καρκίνο του στομάχου, μαζί με τον υφιστάμενό του Τσαντς αναλαμβάνει τη διαλεύκανση του εγκλήματος. Και βέβαια, όπως είναι αναμενόμενο, διαπιστώνουμε ότι πίσω απ' αυτή την "τάξη" υπάρχουν κολοσσιαία οικονομικά συμφέροντα, εγκληματίες από το εξωτερικό που δρουν ανεξέλεγκτα, ευαίσθητες πολιτικές και κοινωνικές ισορροπίες που, πάση θυσία, δεν πρέπει να διαταραχθούν... "Όταν ακούς τάξη ανθρωπινό κρέας μυρίζει" έγραφε κάπου ο Οδυσσέας Ελύτης.

Η Ελβετία με τα 25 καντόνια της και τις 4 επίσημες γλώσσες της, η Ελβετία της σοκολάτας, των χειροποίητων ρολογιών και των τραπεζών, η Ελβετία της μόνιμης ειρήνης και της υποδειγματικής δημοκρατικής διακυβέρνησης αναστατώνεται όταν ένα έγκλημα λάβει χώρα εντός των συνόρων της. Αυτό βέβαια δεν την εμποδίζει να δέχεται, ως κλεπταποδόχος, τα προϊόντα εγκλήματος απ' όλο τον κόσμο και να πλουτίζει απ' αυτά. Ο Μπέρλαχ κινούμενος ανάμεσα σε πολιτικούς, γραφειοκράτες και εγκληματίες θα προσπαθήσει με έναν περίτεχνο ελιγμό να τιμωρήσει όχι τόσο τον δολοφόνο όσο τον εγκληματία(!) και να αποδώσει δικαιοσύνη, σύμφωνα με τον προσωπικό του κώδικα απονομής της.

Το βιβλίο διαβάζεται με εξαιρετικό ενδιαφέρον, σα να παρακολουθείς μια παρτίδα σκάκι. Ο Μπέρλαχ και πίσω απ' αυτόν ο Ντύρενματ μεταχειρίζονται επιδέξια τους πρωταγωνιστές σαν πιόνια οδηγώντας τήν παρτίδα σε ένα αναπάντεχο ματ. Η γραφή του Ελβετού συγγραφέα είναι λιτή με λεπτή ειρωνεία και σχετικά αργή δίνοντας στον αναγνώστη την ευκαιρία να επεξεργαστεί αυτά που συμβαίνουν. Ωστόσο το μεγαλύτερο προσόν του μυθιστορήματος είναι το σκηνικό, μέσα στο οποίο εκτυλίσσεται: Η Βέρνη και τα περίχωρά της.

"Η αυγή που πρόβαλλε ήταν καθαρή και επιβλητική. Ο ήλιος ήταν ένας ακηλίδωτος δίσκος που έριχνε μακριές και έντονες σκιές. Η πόλη ήταν απλωμένη εκεί σαν άσπρο κοχύλι που απορροφούσε το φως, το οποίο χανόταν στα δρομάκια, για να εμφανιστεί και πάλι τη νύχτα ανάμεσα από τα χιλιάδες φώτα της πόλης. Η πόλη έμοιαζε με τέρας που γεννούσε ολοένα ανθρώπους για να τους αποτελειώσει και να τους θάψει..."

Ο Φρήντριχ Ντύρενματ (1921-1990) γεννήθηκε Κόνολφίνγκεν κοντά στη Βέρνη. Έγραψε τέσσερα αστυνομικά μυθιστορήματα από τα οποία "Ο δικαστής και ο δήμιός του" (1951) είναι το πρώτο. Μάλιστα γράφτηκε, όπως και το δεύτερο, κατά παραγγελία, σε μια εποχή που είχε ανάγκη από χρήματα. Αυτό όμως που του χάρισε την παγκόσμια επιτυχία ήταν το αριστουργηματικό θεατρικό του: "Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας" (1956). Ένα κράμα τραγωδίας και κωμωδίας με πολλά στοιχεία παραλόγου. Ο ίδιος ισχυριζόταν πως η κατάσταση του κόσμου είναι πολύ πιο παράδοξη απ' όσο μπορούσε ποτέ ο ίδιος να φανταστεί: η ίδια η πραγματικότητα κατά τη γνώμη του παρουσιάζει ένα αξεπέραστο θέατρο του παραλόγου... Όσο για τα υπόλοιπα στοιχεία του βιογραφικού του θα δώσω το λόγο στον ίδιο τον Ντύρενματ: "Δεν έχω βιογραφικό. Δεν γράφω για να βγάλετε συμπεράσματα για το άτομό μου, αλλά για να βγάλετε συμπεράσματα για τον κόσμο."

Σημειώσεις: Το μότο της ανάρτησης προέρχεται από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη: Οι λαοί της Ευρώπης (εκδ. του Εικοστού πρώτου). Η δεύτερη εικόνα είναι το σχεδιάγραμμα της περιοχής μέσα στην οποία εκτυλίσσεται το έργο και οι επόμενες δύο φωτογραφίες είναι από τη Βέρνη. Το μυθιστόρημα έχει γυριστεί σε ταινία το 1975 από τον Μαξιμίλιαν Σελ με τη συνεργασία και του ίδιου του συγγραφέα στο σενάριο. Πρωταγωνιστούν εκλεκτοί ηθοποιοί όπως ο Γιον Βόιτ, ο Μάρτιν Ριτ, ο Ρόμπερτ Σω, ο Ντόναλντ Σάδερλαντ και η Ζακλίν Μπισέ. Μάλιστα εμφανίζεται στην ταινία και ο Ντύρενματ. Θα ήθελα πολύ να τη δω αλλά μέχρι τώρα δεν είχα την ευκαιρία. Την "Επίσκεψη της γηραιάς κυρίας" είχα την τύχη να την παρακολουθήσω, πριν από λίγα χρόνια, σε μια εξαιρετική παράσταση σκηνοθετημένη από τον Λιβαθηνό με την Αρβανίτη και τον Φέρτη στους πρωταγωνιστικούς ρόλους. (15/20)