Ο θησαυρός των λησμονημένων γνώσεων

Ζακλίν ντε Ρομιγύ, εκδ. Το Άστυ, μτφ. Μ. Αθανασίου, Κ. Μηλιαρέση.

"Πολλές φορές δεν είμαι πια σε θέση να ξεχωρίζω τους ανθρώπους που συνάντησα στη ζωή μου, από εκείνους που συνάντησα στα μυθιστορήματα"

Ολόκληρο το βιβλίο της Ρομιγύ περιστρέφεται γύρω από ένα θέμα: τις γνώσεις που αποκομίσαμε κατά τη σχολική μας ζωή και που γρήγορα ξεχάσαμε. Αυτές όχι μόνο μας έχουν διαμορφώσει αλλά παραμένουν μέσα μας. Είναι ο θησαυρός των λησμονημένων γνώσεων, ο οποίος δεν είναι χαμένος στα βάθη των ωκεανών αλλά απρόσμενα προσιτός και ανιχνεύσιμος στα βάθη του εαυτού μας καθώς μας αποκαλύπτεται από καιρό σε καιρό.

"Όλα ξεκινούν από περιστατικά πολύ απλά, από την καθημερινή ζωή είτε από την εμπειρία του δασκάλου. Δείχνουν με σαφήνεια ότι οι μνήμες μας είναι λιγότερο λησμονημένες απ' όσο νομίζουμε. Μερικές επανέρχονται στη συνείδηση από πολύπλοκους και απρόβλεπτους συνειρμούς. Αν δεν το κατορθώσουν, είμαστε τουλάχιστον ικανοί, μπροστά σε κάποια υπόδειξη, να αναγνωρίσουμε αυτό που νομίζαμε ότι αγνοούμε. Χωρίς να το ξέρουμε λοιπόν, η γνώση παραμένει μέσα μας. Έτσι δημιουργούνται σημεία αναφοράς που μας επιτρέπουν να κρίνουμε καλύτερα, έτσι συντελείται η πνευματική διαμόρφωση, συναισθηματική και ηθική".

Το σημείο εκκίνησης για την ελληνίστρια συγγραφέα είναι η περίφημη φράση: "Κουλτούρα είναι εκείνο που παραμένει όταν όλα έχουν ξεχαστεί". Ποια είναι όμως η φύση αυτής της κουλτούρας; "Ζει από τις μνήμες που συχνά γίνονται υποσυνείδητες, σχεδόν ξεχασμένες, αλλά έχουν ενσωματωθεί στο ίδιο άτομο, σε σημείο τέτοιο ώστε να αποτελέσουν μία οντότητα με αυτό και να δίνουν νόημα στις πιο ασήμαντες εμπειρίες", απαντά η Ρομιγύ στο εξαιρετικό της κεφάλαιο για την κουλτούρα.

Η Γαλλίδα συγγραφέας, που μέχρι τον πρόσφατο θάνατό της δεν έπαψε να είναι κατά βάθος παρά μια δασκάλα, απαντά στο συνηθισμένο ερώτημα: Προς τι τόσος κόπος για να μάθουμε ένα σωρό πράγματα που μετά το πέρας των σχολικών εξετάσεων θα τα ξεχάσουμε; Η λήθη δεν μπορεί να είναι απόλυτη. Υπάρχουν πολλές βαθμίδες λήθης και αντίστοιχα δυνατότητες ανάκλησης ξεχασμένων γνώσεων...

""Οι Έλληνες είχαν μια πολύ ωραία λέξη για να ορίσουν την επαναφορά της μνήμης: τη λέξη Ανάμνηση. Η πρόθεση ανά το ορίζει από την αρχή, σημαίνει "προς τα πάνω", "κατά την άνοδο". Αυτό ανταποκρίνεται στην εντύπωση ενός πλήθους δυνατοτήτων, όπως ξαφνικά και στην άνοδο προς τη συνείδηση της μνήμης, της λησμονημένης γνώσης".

Η Ζακλίν ντε Ρομιγύ (1913-2010) γράφει ή μάλλον υπαγορεύει το έργο της σε προχωρημένη ηλικία. Ο τόνος της είναι προφορικός, οικείος και ζεστός, κάνοντας την ανάγνωση ευχάριστη. Ωστόσο, πρέπει να ομολογήσω ότι σε πολλά σημεία πλατειάζει ακόμη και φλυαρεί. Ίσως και το θέμα να μην ανήκει απόλυτα στο γνωστικό της πεδίο αλλά και οι θησαυροί δεν αποτελούνται μόνο από διαμάντια και ρουμπίνια, υπάρχουν κι οι αμέθυστοι κι οι τουρμαλίνες...

Σημειώσεις: Σχεδόν όλα τα βιβλία της Ρομιγύ έχουν εκδοθεί από το Άστυ και μεταφραστεί από την(!) Μπάμπη Αθανασίου και Κατερίνα Μηλιαρέση, με σύντομους προλόγους ακαδημαϊκών, πρέσβεων ε.τ., ναυάρχων κι άλλων επιφανών ανδρών. Είμαστε βέβαια ευγνώμονες προς τους εκδότες αλλά αυτοί οι ανούσιοι πρόλογοι σε τι αποσκοπούν; Ίσως είναι κάτι αντίστοιχο με το: "JACQUELINE DE ROMILLY της Γαλλικής Ακαδημίας", που αναγράφεται πάνω-πάνω στο εξώφυλλο.