Ο άχρηστος Δημήτρης

Γιώργος Συμπάρδης, εκδ. Κέδρος, 1998.

"Time is flowing in the middle of the night"

Alfred Tennyson

"Ο άχρηστος Δημήτρης" είναι η ιστορία μιας μακρόχρονης φιλίας ανάμεσα στον Γιώργο, που είναι δικηγόρος και τον Δημήτρη, πρώην σερβιτόρο, μπάρμαν, ναυτικό κι ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς... Τον Δημήτρη, που παραπαίει από σχέση σε σχέση με τον ίδιο τρόπο που βρίσκεται απ' το 'να επάγγελμα στ' άλλο. Με τις γυναίκες να κάνουν γαϊτανάκι γύρω του ενώ αυτός προσπαθεί απεγνωσμένα να βρει το δρόμο του στη ζωή.

- Βόηθα με, Γιώργο μου, γιατί εγώ είμαι άχρηστος, μου έλεγε. Μ' ακούς; Άχρηστος. Είμαι άχρηστος, άχρηστος, άχρηστος...

Άντε τώρα στις πέντε και στις έξι το πρωί να τον παρηγορήσεις. Να βρεις τα κατάλληλα επιχειρήματα για να τον πείσεις ότι δεν ήταν καθόλου άχρηστος. Πρώτα απ' όλα ήταν όμορφος, ο πιο γοητευτικός άνδρας που κυκλοφορούσε στην Αθήνα. Στο πρόσωπο και στο σώμα του συγκεντρώνονταν όλα αυτά που η ποικιλία της φύσης, τυχαία αλλά και πολύ σπάνια, επιφυλάσσει σε ένα και μόνο πλάσμα της... Η μορφή του, ιδίως όταν έκλαιγε, η μορφή του σου έφερνε κι εσένα δάκρυα στα μάτια. Και τι δεν είχε ο Δημήτρης. Έπειτα, ποιο πλάσμα του Θεού είναι άχρηστο;

Η ιστορία αρχίζει κάπου στα μέσα της δεκαετίας του '70 και τελειώνει περίπου στα μέσα του '80. Οι δύο πρωταγωνιστές τριγυρίζουν στην Αθήνα, γνωρίζουν και σχετίζονται με διάφορους ανθρώπους, άνδρες και γυναίκες, που αργότερα τους ξεχνάνε κι η ιστορία πάει λέγοντας... Τη μια σ' ένα μπαρ, την άλλη σε μια χαρτοπαιχτική λέσχη κάπου στα Πατήσια, αργότερα σε ένα μπουρδελοξενοδοχείο στο Σκαραμαγκά, ακόμα και στον Πόρο σε ένα αγρόκτημα με κάθε καρυδιάς καρύδι... Ιστορίες μικρές, άλλοτε γοητευτικές, άλλοτε ενδιαφέρουσες κι άλλοτε ανούσιες, οι περισσότερες όμως ανολοκλήρωτες, όπως άλλωστε είναι και οι περισσότερες ιστορίες στη ζωή. Ιστορίες που τελικά συνθέτουν τον έξοχο καμβά πάνω στον οποίο υφαίνεται η σχέση των δύο φίλων.

Διαβάζοντας το εξαιρετικό μυθιστόρημα του Συμπάρδη είχα μια αίσθηση μουσική. Μικρές μελωδικές γραμμές που διαδέχονται η μία την άλλη και λειτουργούν αντιστικτικά προς το κύριο θέμα του βιβλίου: Τη λανθάνουσα ομοφυλοφιλική σχέση του Γιώργου και του Δημήτρη.Ο κύριος όμως πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος είναι ο χρόνος. Οι ιστορίες διαδέχονται η μία την άλλη, οι εικόνες εναλλάσσονται, πλήθος χαρακτήρων παρελαύνει στις σελίδες του βιβλίου, με το σιωπηλό κι αόρατο ποτάμι του χρόνου να κυλάει ανάμεσά τους αφήνοντας να εξελιχθεί η σχέση των δύο κεντρικών προσώπων. Γιατί αυτό ακριβώς είναι ο χρόνος: η διαδοχή. Όταν διάβασα και την τελευταία σελίδα του βιβλίου είχα την εντύπωση ότι τίποτα δεν τέλειωσε. Ότι όλα μπορούν κάλλιστα να συνεχιστούν με τους πρωταγωνιστές να ξαναβρίσκονται και να ξαναχάνονται κι ο κόσμος γύρω τους, σε τροχιές ηλεκτρονίων, να πυκνώνει και να αραιώνει...

Είναι το πρώτο βιβλίο του Γιώργου Συμπάρδη που διαβάζω. Άλλωστε μόνο τρία έχει γράψει, μέσα σε 25 περίπου χρόνια συγγραφικής πορείας. Η γραφή του είναι υπέροχη. Απλή, υπαινικτική, με χιούμορ, κυλά αβίαστα σαν τις ιστορίες του. Πρόκειται για ένα ιδιότυπο κράμα γραπτού και προφορικού λόγου, που ανασαίνει με μια φυσικότητα μοναδική, ζωντανεύοντας όλους τους χαρακτήρες. Τίποτα το εξεζητημένο, τίποτα επιτηδευμένο, τόσο απλό που ούτε το προσέχεις. Στο μυθιστόρημά του δεν υπάρχουν κορυφώσεις. Λίγα λέγονται για τα πρόσωπα και τις αναμεταξύ τους σχέσεις κι ακόμα λιγότερα επεξηγούνται. Κι όμως, το κλίμα μιας ολόκληρης δεκαετίας αποδίδεται θαυμάσια! Θεωρώ το επίτευγμά του σημαντικό και σπάνιο.



"Η Ρένα στο σκαμπό του μπαρ, όρθιος στο πόστο του πιο πέρα ο Δημήτρης και κάτι σαν αγγελιοφόρος τους κάτω στην αίθουσα, ένα μικρό κορίτσι. Ένα πλάσμα κοντοκουρεμένο και χειροδύναμο, φτιαγμένο από αέρα μάλλον, παρά από νερό, που δε φτούρησε για πολύ στο μαγαζί, αλλά που όσο καιρό δούλευε εκεί, έτρεχε συνεχώς και μιλούσε ακατάπαυστα, που εξαφανιζόταν κάθε δέκα λεπτά στην κουζίνα, σηκώνοντας τον τεράστιο δίσκο με τα χρησιμοποιημένα ποτήρια κι έφερνε στα τραπέζια πέντε πέντε τα ποτά, που έμπαινε μέσα σ' όλα κι έπαιρνε μέρος και διέκοπτε όλες τις συζητήσεις, προκειμένου να την προσέξουν, αφού ήταν γνωστό ότι κανείς δεν της έδινε, μέχρι που πήρε πόδι, καμία σημασία. Ας την περίμεναν όμως, γιατί αργά ή γρήγορα θα ξαναγύριζε -έτσι όπως όλα αυτά τα πλάσματα ξαναγυρίζουν σαν έρθει ο καιρός τους -και τότε θα έβλεπαν! Για το γυρισμό της ας μην είχαν την παραμικρή αμφιβολία την ημέρα που την έδιωχναν".

Σημειώσεις: Ο πρώτος πίνακας είναι του Γιάννη Τσαρούχη κι ο δεύτερος του Πέτρου Ζουμπουλάκη. Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1998 από τον Κέδρο. Πριν λίγο καιρό επανακυκλοφόρησε από το Μεταίχμιο. Πρόσφατα εκδόθηκε και το τρίτο του βιβλίο: "Υπόσχεση γάμου". Το πρώτο του ήταν το "Μέντιουμ".(17/20)