Το Αξολότλ και άλλα διηγήματα

Χούλιο Κορτάσαρ, εκδ. Πάπυρος, μτφ. Ισμήνη Κανσή.

Το "Αξολότλ και άλλα διηγήματα" είναι μια ανθολογία διηγημάτων του Χούλιο Κορτάσαρ (1914-1984), που δημοσιεύτηκαν σε διάφορες συλλογές του μεταξύ 1951 και 1982. Με την ανθολογία αυτή μπήκα στο ιδιόμορφο κορτασαριανό σύμπαν. Ο Αργεντίνος συγγραφέας υπηρετεί τη φανταστική λογοτεχνία με το δικό του μοναδικό τρόπο. Τα όρια μεταξύ αυτού που ονομάζουμε "φανταστικό" και της πραγματικότητας συγχέονται στις ιστορίες του σε τέτοιο βαθμό που τελειώνοντας την ανάγνωση αισθάνεσαι αμηχανία... Ποιο είναι το πραγματικό και ποιο το φανταστικό;

Στο διήγημα "Τη νύχτα, ανάσκελα" ένας τραυματισμένος από ατύχημα οδηγός μοτοσυκλέτας ονειρεύεται ότι είναι Ινδιάνος που τον κυνηγούν οι Αζτέκοι για να τον θυσιάσουν... στο τέλος συνειδητοποιούμε ότι ο Ινδιάνος είναι αυτός που ονειρεύεται κι έτσι το όνειρο γίνεται πραγματικότητα και η πραγματικότητα όνειρο!

Στο "Σπίτι", δύο αδέλφια επαναλαμβάνουν καθημερινά τις ίδιες ανιαρές δουλειές του σπιτιού με αφοσίωση. Σταδιακά, κι ενώ έχουμε εξοικειωθεί με την καθημερινότητά τους, με ακατανόητο κι αινιγματικό τρόπο, κάποιοι αόρατοι και άγνωστοι καταληψίες καταλαμβάνουν το ένα μετά το άλλο τα δωμάτια του παλιού σπιτιού εκτοπίζοντας τους κατοίκους του... Κάπως έτσι εισβάλλει και το φανταστικό στις ιστορίες του Κορτάσαρ. Το επίτευγμά του είναι η τέλεια ισορροπία ανάμεσα στα στοιχεία του φανταστικού και της μονότονης πραγματικότητας που μας περιβάλλει. Τα διηγήματά του πατάνε στέρεα στον κόσμο μας ως τη στιγμή που ένα κατάλληλο άγγιγμα θα δημιουργήσει μια ρωγμή. Δε θα τον ανατρέψει αλλά θα αμφισβητήσει τη στερεότητά του, θα μας αποκαλύψει άλλες όψεις του και θα μας δείξει κι άλλους τρόπους να τον αντιλαμβανόμαστε.

Μπορεί η δομή των ιστοριών του να είναι πολύπλοκη αλλά ο λόγος του είναι απλός σχεδόν προφορικός, που συνεπαίρνει και αγκαλιάζει τον αναγνώστη για να τον αφήσει την κατάλληλη στιγμή ολόγυμνο και μόνο. Λόγος διφορούμενος, όπου είναι απαραίτητο, γεμάτος τρυφερότητα για τους ανθρώπους αλλά και ειρωνεία για τον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε την καθημερινότητά μας.
Όλα τα διηγήματα είναι αξιόλογα. Μερικά όμως ξεχωρίζουν ως εξαιρετικά ίσως και αριστουργηματικά: Η υγεία των αρρώστων, Η δεσποινίς Κόρα, τα Γράμματα της μαμάς, Το τέλος του παιχνιδιού, η Ακατάλληλη ώρα και το Κείμενο σε σημειωματάριο.

Σημειώσεις: Στη φωτογραφία πάνω δεξιά είναι ένα Αξολότλ, είδος γυρίνου. Το ομώνυμο διήγημα, περιέργως, είναι το μόνο στο οποίο το φανταστικό εισάγεται εξαρχής. Στην παρακάτω εικόνα φαίνεται το σχεδιάγραμμα του "Σπιτιού", που προέρχεται από την ιδιόμορφα εικονογραφημένη, από τον Juan Fresan, έκδοση του 1969, όπου το κείμενο εγκαταλείπει σταδιακά τα δωμάτια του σπιτιού. (18/20)