Σάββατο 17 Νοεμβρίου 2012

Άνθρωποι και σπίτια

Αντρέας Φραγκιάς, εκδ. Κέδρος



"Ο μεγάλος ήρωας της ζωής είναι ο κοινός άνθρωπος, δηλαδή ο καθένας από μας. Όλοι που βρισκόμαστε μέσα στο πλέγμα ενός παντοδύναμου και εξουθενωτικού συστήματος. Ο άνθρωπος υφίσταται τις δυνάμεις του συστήματος και αν δεν τις γνωρίσει ή αν πέσει στο σφάλμα να τις θεωρήσει ανυπέρβλητες ή αναπόφευκτες, κινδυνεύει να εξαφανιστεί".









Ήταν ο Αργύρης ο μηχανικός και η Γεωργία η ράφτρα και πιο κει ο Θανάσης ο μπογιατζής κι η άρρωστη γυναίκα του και μετά ο Αποστόλης και η Αρετή, κουβαρίστρες, κόπιτσες και βελόνες κι ήταν ο Ηλίας του ποδοσφαίρου κι η Όλγα η φυματική με τη Τασία και τον Τέλη τον κουρέα αλλά κι ο Παρασκευάς με το καμένο πρόσωπο και η Σοφία κι ακόμα πιο πέρα η Αγγελική κι ο Γρηγόρης κι ο Αλέκος κι ο Πέτρος κι ο Κοσμάς κι η Βάσω.... Άνθρωποι που πασχίζουν να επιβιώσουν, να κερδίσουν τη αξιοπρέπειά τους, να νιώσουν λίγη ασφάλεια, να βρουν μια δουλειά και να ορθοποδήσουν σε μια γειτονιά της Αθήνας λίγο μετά την Απελευθέρωση. Εργοστάσια κλειστά, σπίτια ρημαγμένα, φίλοι χαμένοι... Το φάσμα της ανεργίας κατατρύχει όλα τα πρόσωπα του μυθιστορήματος καθορίζοντας τις συμπεριφορές τους και τις αναμεταξύ τους σχέσεις.    




Οι "Άνθρωποι και σπίτια" μας δείχνουν μια γειτονιά που ξυπνά από το λήθαργο της Κατοχής. Όντα που είχαν απολέσει τις ανθρώπινες ιδιότητες αρχίζουν σιγά-σιγά να γίνονται άνθρωποι ξανά. Κινούνται σπασμωδικά προσπαθώντας να περάσουν από το σκοτάδι στο φως. "Δίχως φως, χάσαμε το μέτρημα του χρόνου", διαβάζουμε σε κάποιο σημείο του βιβλίου.  Το πρώτο που επιζητούν, χωρίς αποφασιστικότητα αλλά με απελπισία, θα 'λεγε κανείς, είναι η εργασία. 

"Άμα σιγουρέψεις ένα μεροκάματο, τα πράγματα γίνονται απλά. Θα 'ναι βέβαια λειψό, μα λιγοστεύεις τα έξοδα, κόβεις το τσιγάρο, πας με τα πόδια, ράβεις μόνος τα παπούτσια. Βέβαια η μηχανή θέλει ιδρώτα... Τώρα τέλειωσε ο πόλεμος, θα στρώσουνε τα πράματα, θ' ανοίξουνε δουλειές, θα χτίσουνε φάμπρικες, θα φτηνήνει η ζωή, κάτι θα γίνει. Πρέπει να 'χεις μια δουλειά, γιατί αλλιώς θα χαθείς αν περιμένεις ώσπου να γίνουν όλα αυτά". 

Μια συνοικία δεν την χαρακτηρίζουν μόνον οι άνθρωποι αλλά και τα σπίτια. Άλλα καμένα, άλλα ερειπωμένα κι άλλα να στεγάζουν φτώχεια και δυστυχία. Σπίτια ισόγεια με αυλές, σπίτια με στέγες από κεραμίδια που στάζουν όταν βρέχει, σπίτια με παράθυρα που μπάζουν από παντού... Και λίγο πιο πέρα τα εργοστάσια. Ένα κλειστό, ένα σε λειτουργία κι ένα καινούριο, που ετοιμάζεται γεμίζοντας ελπίδες όλη τη γειτονιά.  





Ο Αντρέας Φραγκιάς δεν επιλέγει κάποιο πρόσωπο για να αφηγηθεί την ιστορία του. Προτιμά να αφηγείται συγχρόνως πολλές μικρές ιστορίες, συνθέτοντας το πορτρέτο μιας ολόκληρης συνοικίας της μετακατοχικής Αθήνας. Εδώ δεν έχουμε έναν ή δύο πρωταγωνιστές, όλοι πρωταγωνιστούν, κι αυτοί και ο τόπος τους μαζί. Ένας τρόπος αφήγησης, που χαρακτηρίζει, σε μεγάλο βαθμό και τα επόμενα έργα του.
Το πρώτο βιβλίο του Φραγκιά είναι ένα αξιόλογο ρεαλιστικό μυθιστόρημα που αγγίζει το σύγχρονο αναγνώστη αλλά, πρέπει να ομολογήσω, ο χρόνος έχει βαρύνει πάνω του. Μπορεί κάποια θέματά του να παραμένουν ενεργά, δείχνουν όμως απλοϊκά μπροστά στη σύγχρονη πολύπλοκη πραγματικότητά μας. Ωστόσο, χάρη στις αφηγηματικές δυνατότητες του συγγραφέα,  υπάρχουν εξαιρετικοί παράγραφοι, όπου το κείμενο απογειώνεται.










Σημειώσεις: Η πρώτη εικόνα είναι έργο του Χρόνη Μπότσογλου και η δεύτερη έργο του Χρήστου Σανταμούρη. Στην τελευταία φωτογραφία, ο συγγραφέας. Το κείμενο με τους πράσινους χαρακτήρες προέρχεται από διάλεξη του Φραγκιά, το 1975, με τίτλο: "Ένας φίλος μας, ο Κάφκα". Η εικόνα του ξυπνήματος των πρωταγωνιστών του μυθιστορήματος από το λήθαργο προέρχεται από ένα εξαιρετικό κείμενο του Κώστα Παπαγεωργίου για το βιβλίο, στο περιοδικό Αντί, τεύχος 714 του 2000. (15/20) 

3 σχόλια:

χαρη είπε...

όντως, ο φραγκιάς είναι ένας συγγραφέας πολύ πιο "πολύπλοκος" (να πούμε...) απ' ό,τι δείχνει αυτό το πρώτο του (εκδομένο - υπάρχουν κι άλλα, νεανικότερα, γραφτά του, ανέκδοτα όμως - ) το "πρώτο" του λοιπόν μυθιστόρημα (σημειωτέον : το έβγαλε με δικά του έξοδα - αυτή η έκδοση τού κέδρου ήρθε πολύ αργότερα... θυμάμαι μάλιστα ότι είχε διηγηθεί κάποτε (με κείνο το περίεργο χιούμορ του) σε μια παρέα που τον ακούγαμε (γοητευμένοι, ήταν "δύσκολος" αλλά εξαίρετος αφηγητής), το πού βρήκε τα λεφτά (συνοπτικώς : τού χρωστάγανε από τη δουλειά του (την εφημερίδα που δούλευε) και πήρε ποσό έναντι σε κάλυψη εξόδων τυπογραφείου... - το χιούμορ του συνίστατο στο οτι περιέγραφε ωραιότατα (ως "αισθητική" διαδικασία!) τις σελίδες που έκοβε όταν έβγαινε εξω από τον προϋπολογισμό...))

το πιο "δύστροπο" βιβλίο του για μένα είναι ο "λοιμός" - και όχι το "πλήθος" που τον βασάνισε ίσως περισσότερο στο γράψιμο - Όπως καταλαβαίνετε, ναυτίλε, είχα την τιμή να τον έχω γνωρίσει τον άνθρωπο (και μέ βάζετε με το σημερινό σας και σε πειρασμό για μια ανάρτηση - που την σκέφτομαι μεν από καιρό αλλά δεν την τολμάω...)

ευχαριστίες

ναυτίλος είπε...

Τον Λοιμό τον είχα διαβάσει πρίν από 25 περίπου χρόνια και τον είχα βρει αριστουργηματικό. Ωστόσο, πρέπει να τον ξαναδιαβάσω και να δω πώς θα μου φανεί σήμερα. Το Πλήθος είναι ένα από τα βιβλία που αδημονώ να διαβάσω!
Δυστυχώς δεν είχα την τύχη να γνωρίσω τον Φραγκιά (αν και πολύ θα το 'θελα), αλλά ούτε και κανέναν άλλον απ' αυτούς που αγάπησα το έργο τους.

χαρη είπε...

μεταξύ μας, θεωρείται βασικά λάθος να γνωρίζει κανείς ανθρώπους που θαυμάζει, (αγαπάει, κλπ) το έργο τους

δεν το λέω για τον φραγκιά αυτό, μάλλον για κάποιους άλλους που επίσης έχω γνωρίσει - αν και δεν μετανιώνω /λολ ; κλαψ ; /

θα περιμένω με *πολύ* ενδιαφέρον τη *ναυτιλική* (αμ, δεν θα γράψω "ναυτιλιακή" με τίποτα!) γνώμη για το "πλήθος"