Πέμπτη 7 Φεβρουαρίου 2013

Οι κουρτίνες του Γκαριμπάλντι

Κώστας Μαυρουδής, εκδ. Νεφέλη.



"Την εικόνα ήθελα να σας δείξω, που υποκαθιστά αργότερα τα πράγματα. Τη σκιά, εκεί που στεκόταν το ζωντανό σώμα του γεγονότος. Με την αναπαράσταση ταριχεύουμε το τρέχον (το εφήμερο ζώο). Με την αναπαράσταση ακούει πάλι το όνομά του εκείνο που υπήρξε..." 


"Less is more", υποστηρίζουν οι λάτρεις της μικρής φόρμας στην πεζογραφία. Διαβάζοντας τις "Κουρτίνες του Γκαριμπάλντι" δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω μαζί τους. Ο συγγραφέας τους δεν λέει παρά ελάχιστα, τα υπόλοιπα θα τα συμπληρώσει ο αναγνώστης. Πόσοι αναγνώστες όμως, έχουν την όρεξη να κάνουν τη δουλειά του δημιουργού; Ελάχιστοι, πιστεύω! Ο Κώστας Μαυρουδής γράφει μόνον "γι' αυτούς που ξέρουν να διαβάζουν", γι' αυτούς που τα μικρά του θραύσματα θα αποτελέσουν έναυσμα για μια περαιτέρω επεξεργασία, για μια νέα περιπέτεια στο μικρόκοσμό του. Ο Μαυρουδής είναι στην ουσία ένας ταξιδιώτης και δεν κάνει τίποτα άλλο παρά να μας προσκαλεί να βρεθούμε μαζί του στην Τήνο των παιδικών του χρόνων, στην Ιταλία, στη Γαλλία, στην ανάγνωση ενός βιβλίου ή στην παρακολούθηση μιας ταινίας, για να μας φωτίσει μια λεπτομέρεια, ένα αδιόρατο γεγονός. Αν ο αναγνώστης λειτουργήσει ως τουρίστας, δεν πρόκειται να ανακαλύψει τίποτα παραπάνω απ' ό,τι είναι τυπωμένο στο χαρτί, οι "κουρτίνες" θα παραμείνουν κλειστές και o "κόσμος του Γκαριμπάλντι" θα παραμείνει ανεξερεύνητος...




"Ποιος, όταν θυμήθηκε μιαν ημερομηνία του παρελθόντος του, δεν ένιωσε πως χάθηκε κάτι απέραντο;"

Σύντομες καταβυθίσεις στο παρελθόν θα χαρακτήριζα τα περισσότερα πεζά της συλλογής. Αν θα έπρεπε να είμαι πιο σαφής, θα έλεγα πως πρόκειται για διηγήματα-μινιατούρες, για λυρικά δοκίμια και για ταξιδιωτικά πεζά. Όλα τους βέβαια είναι, αυτό που εγώ ονομάζω, μαυρουδικά: Χαμηλόφωνα, εμποτισμένα από μια νοσταλγία για το παρελθόν, που όμως δεν εξιδανικεύεται, μια μελαγχολία για το χρόνο που παρέρχεται και μια αγάπη για την Τέχνη που του αντιστέκεται. Το είδος της γραφής του και η θεματολογία του, είναι απ' αυτά που απολαμβάνω περισσότερο στις αναγνώσεις μου. Πέρα από την αγάπη του για τα ταξίδια, εμφανέστατη είναι και η αδυναμία του στον κινηματογράφο, στη μουσική και στα βιβλία. "Καλός θεατής, μέτριος ακροατής και επαρκής αναγνώστης", έλεγε σε μια συνέντευξή του μιλώντας για τον εαυτό του. Ό,τι ακριβώς θα 'λεγα και για μένα... Διαβάζοντας τις ιστορίες του, είχα την αίσθηση ότι κάθε φορά παραμέριζα ένα πέπλο και μου αποκαλύπτονταν ένα μικρό σύμπαν, που μέρος του ήμουν ήδη κι εγώ.





"Όλα τα πράγματα επιθυμούν να εξακολουθούν να υπάρχουν" (Σπινόζα)

Ο αφορισμός του Σπινόζα, που αναφέρεται σε κάποιο από τα πεζογραφήματα, δίνει το στίγμα ολόκληρης της συλλογής. Σε μια από τις μινιατούρες, ο αφηγητής βρίσκεται "στο Μοντεγκύ, λίγα χιλιόμετρα έξω από την Ναντ και το άρωμα του φρεσκοκομμένου χόρτου εισβάλλει στο αυτοκίνητο, που περνάει με ταχύτητα μπροστά απ' το εξοχικό σπίτι. Κι ενώ ήδη έχει απομακρυνθεί, αφήνοντας πίσω του τον κήπο όπου κοβόταν το χόρτο (ένας σκύλος γαύγιζε στην κοπτική μηχανή), η μυρωδιά, -λες και την κρατά ένα αόρατο πλέγμα-, παραμένει δέσμια στο χώρο των επιβατών. Ταξιδεύει μαζί τους και -περιέργως- είναι αισθητή για αρκετή ακόμη απόσταση".

Ο Κώστας Μαυρουδής είναι ένας αυθεντικός εστέτ της λογοτεχνίας. Είναι δημιουργός ολίγων, μικρών και εξαίσιων βιβλίων και εκδότης του "Δέντρου". "Το Δέντρο" είναι ένα από τα ωραιότερα και μακροβιότερα λογοτεχνικά περιοδικά. Κάποια τεύχη του (όπως τα αφιερώματα στο Χρόνο ή στη Μελαγχολία) παραμένουν, εδώ και χρόνια, σε περίοπτη θέση στη βιβλιοθήκη μου.
"Οι κουρτίνες του Γκαριμπάλντι" είναι ίσως μία από τις πιο ώριμες δημιουργίες του. Το βιβλίο είναι αγορασμένο για 2.080 δραχμές το έτος 2000! Αν κάποιος αναρωτηθεί γιατί περίμενα δεκατέσσερα ολόκληρα χρόνια για να το διαβάσω, θα του απαντούσα ότι οι θησαυροί προσφέρουν απόλαυση ακόμα κι αν τους κρατάς κρυμμένους και ανέγγιχτους. Αυτό άλλωστε ισχύει και για τα περισσότερα από τα χιλιάδες αδιάβαστα βιβλία της βιβλιοθήκης μου.

"2000, μεσιέ! Κάποτε αυτός ο χρόνος ήταν μέλλον"









Σημειώσεις: Η πρώτη εικόνα είναι έργο του Ντε Κίρικο ("La piazza d' Italia") και η δεύτερη απεικονίζει ένα από τα περίφημα κουτάκια του Αμερικανού Joseph Cornell (1903-1972). Το μότο της ανάρτησης προέρχεται από το έργο του συγγραφέα: "Επίσκεψη σε γέροντα με άνοια", εκδ. Κέδρος. Το "γι' αυτούς που ξέρουν να διαβάζουν" είναι μετάφραση της κλασικής γαλλικής φράσης: "pour ceux qui savent lire". Το "Less is more", που έχει κατά καιρούς υιοθετηθεί από πολλούς, είναι φράση από ένα ποίημα του Robert Browning. Την τελευταία πρόταση της ανάρτησης, με κόκκινους χαρακτήρες, την αναφωνεί κάποιο πρόσωπο σε ένα πεζό της συλλογής, μόνο που αντί για το έτος 2000 αναφέρεται στο έτος 1977. Τον Κώστα Μαυρουδή δεν τον έχω συναντήσει ποτέ μου. Ωστόσο πριν από λίγα χρόνια έλαβα ξαφνικά ένα τηλεφώνημά του (του είχε δώσει τον αριθμό μου ένας κοινός γνωστός). Μου είπε κάποια καλά λόγια για το ιστολόγιό μου και μου ζήτησε τη διεύθυνσή μου για να μου στείλει ένα βιβλίο του, το οποίο κατέφτασε με χειρόγραφη αφιέρωση. Είχα μείνει άφωνος και δεν μπόρεσα να του εκφράσω την αγάπη μου για το έργο του. Ας είναι η ανάρτηση αυτή, η διόρθωση εκείνης της παράλειψης. 

5 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Μια μέρα, πάει πολύς καιρός, έπεσα πάνω σε μια φωτογραφία του τελευταίου αδελφού του Ναπολέοντα, του Ζερόμ. Είπα τότε μέσα μου, με μιαν απορία που δεν μπόρεσα ποτέ να αμβλύνω:"Βλέπω τα μάτια που είδαν τον αυτοκράτορα¨

Ρολάν Μπαρτ, Φωτεινός θάλαμος

Το δυνατότερο σημείο του βιβλίου είναι εκλεπτυσμένη λογοκλοπή...:)
Και δεν είναι και καν από τη Σύρο...:)

ναυτίλος είπε...

«Οι ανώριμοι ποιητές μιμούνται, οι ολοκληρωμένοι ποιητές κλέβουν» έλεγε ο Τ.S. Elliot, αγαπητέ ανώνυμε!
Αλήθεια πόσοι λογοτέχνες υπήρξαν πραγματικά πρωτοπόροι; Ακόμα και ο Τζόυς είχε πάρει τον εσωτερικό του μονόλογο από έναν άσημο Γάλλο συγγραφέα (Dujardin:Les Lauriers sont coupés, το έχουν εκδώσει οι Νησίδες)! Και μετά τον Τζόυς, πόσοι σπουδαίοι συγγραφείς τον ξαναχρησιμοποίησαν (έστω και άτεχνα όπως ο Τσίρκας στη Λέσχη);
Το 1592, ο Αγγλος συγγραφέας Robert Greene κατηγορεί τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ παρουσιάζοντας αντράνταχτα στοιχεία για λογοκλοπή. Ο Laurence Sterne πήρε ουκ ολίγα από τον Robert Burton. Ο Βιργίλιος όταν πιάστηκε να "κλέβει" κάποια σημεία από ένα έργο του Quintus Ennius, δήλωσε πως δεν έκανε τίποτε άλλο από το να «ξεχωρίζει κάποια διαμαντάκια μέσα από τα σκατά του Ennius». Και σήμερα ποιος αμφιβάλλει για την αξία του Βιργίλιου;
Στη Βρετανία πρόσφατα, τόσο ο Ian McEwan όσο και ο Graham Swift και η Ρ.D. James έχουν κατηγορηθεί για λογοκλοπή.
Ακόμα κι ο Ουίλιαμ Μπάροουζ, ο συγγραφέας του "Γυμνού Γεύματος", που θεωρείτο ο πιο ριζοσπαστικός συγγραφέας εκείνης της εποχής. είχε ενσωματώσει στο έργο του κομμάτια από κείμενα άλλων συγγραφέων με τη μέθοδο του "cut-up", όπως την ονόμαζε ο ίδιος. Ο Μπάροουζ μετρούσε τον κόσμο οπλισμένος με ένα ψαλίδι και έναν κουβά κόλλα, κι όμως δεν είχε καμία σχέση με λογοκλόπο, όπως έλεγε ο Τζόναθαν Λέτεμ.
Μήπως τελικά όλοι αυτοί έκαναν αυτό που εσύ ονομάζεις "εκλεπτυσμένη λογοκλοπή" ή μήπως πρόκειται για κρυπτομνησία;
Τέλος πάντων, αρκετά είπα και μάλιστα απαντώντας σε ανώνυμο σχόλιο. Αλήθεια, γιατί ανώνυμο; Αν δηλωνόταν ένα πραγματικό όνομα θα δημιουργούσε επιπλοκές σε διαπροσωπικές σχέσεις;

Υ.Γ: Κάποια από αυτά που γράφω παραπάνω τα έχω κι εγώ υποκλέψει από ένα παλιό άρθρο σε εφημερίδα, περί λογοκλοπής...

Ανώνυμος είπε...

Θα δανειστώ μια φράση του φίλου μου Σωτ. Παστάκα πως το copyright μιας λέξης δεν το έχει κανένας
για να υποστηρίξω πως ο όρος ,,λογοκλοπή,, δεν είναι ευδόκιμος για να μην πω γραφικός

Παναγής Αντωνόπουλος

Ανώνυμος είπε...

Ο Μάρκες δεν λέει ότι οι "ιδέες δεν είναι ιδιοκτησία κανενός"

Αιωρούνται στον αέρα, περιστρέφονται..και ανήκουν σε <> όταν μπορεί και τις εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο.
( κάπως έτσι το περιγράφει στο "Περί έρωτος και άλλων Δαιμονίων")

Αέναη κίνηση..με άλλο τρόπο, σε άλλο τόπο, σε άλλες στιγμές.

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Καλησπέρα Ναυτίλε.

Επειδή κατά σύμπτωσιν, διαβάζω αυτές τις μέρες αυτό το βιβλίο, από τη σελίδα 54, αντιγράφω το απόσπασμα στο οποίο αναφέρεται ο Ανώνυμος:

"Λοιπόν, όπως ο Ρολάν Μπαρτ, που βλέποντας κάποτε σε μια έκθεση τη φωτογραφία του Ζερόμ, του αδελφου του Ναπολέοντα Γ΄, σκέφτηκε ότι έχει μπροστά του τα μάτια που είδαν τον Αυτοκράτορα..." κλπ κλπ...

Το όνομα του Ρολάν Μπάρτ αναφέρεται στην αρχή της πρότασης. Η πνευματική οφειλή αποδίδεται και μάλιστα σαφώς και απο την αρχή και αποτελεί μέρος του αισθήματος που θέλει να αποδώσει ο συγγραφέας. Η αναφορά στον Ρολάν Μπαρτ.

Ακατανόητος και άδικος ο χαρακτηρισμός ως λογοκλοπή. Σε καμμία περίπτωση.

Όπως ο Ρολάν Μπαρτ έτσι και εγώ...
δηλώνει ο συγγραφέας.

Καλό ξημέρωμα καιευχαριστώ για τη φιλοξενία.