Πέμπτη 13 Μαρτίου 2008

Ο τρελός του Μπερζεράκ ... και άλλα

Ζωρζ Σιμενόν . Εκδ. Άγρα , μτφ: Α. Μακάρωφ




"Πιστεύω ότι ο Σιμενόν είναι ένας μεγάλος μυθιστοριογράφος . Ίσως ο πιο σημαντικός και ο πιο αυθεντικός μυθιστοριογράφος της σύγχρονης γαλλικής λογοτεχνίας "

Αντρέ Ζιντ (1939)










Τα παραπάνω λόγια του Ζιντ και η όμορφη σειρά των εκδόσεων Άγρα ήταν αρκετά για να με ωθήσουν να περιπλανηθώ στο παρεξηγημένο Σιμενονικό σύμπαν των αμέτρητων βιβλίων , της ταχύτατης γραφής , των φθηνών εκδόσεων , των 1.500.000.000 αντιτύπων παγκοσμίως , των συγκλονιστικών βιογραφικών λεπτομερειών.





Το 1927 , ο μεγιστάνας του Τύπου Μερλ του προτείνει έναντι αδροτάτης αμοιβής να μείνει κλεισμένος επτά εικοσιτετράωρα μέσα σ' έναν γυάλινο κλωβό και να γράψει ένα μυθιστόρημα υπό τα βλέμματα των περαστικών . Ο Σιμενόν δέχεται αλλά το εγχείρημα δεν πραγματοποιείται γι' άγνωστους λόγους .

Πεθαίνει τη νύχτα 3-4 Σεπτεμβρίου 1989. Όπως ζήτησε ο ίδιος στη διαθήκη του , οι τρεις γιοι του πληροφορήθηκαν το θάνατό του από τις εφημερίδες .





Το πρώτο του βιβλίο που διάβασα ήταν το εξαιρετικό "Το μπλε δωμάτιο" (17/20). Το καταβρόχθισα , στην κυριολεξία , μέσα σε τρεις ώρες . Το μεγαλύτερο μέρος του μυθιστορήματος δεν είναι παρά αφηγηματικοί μονόλογοι ενός ύποπτου κατά τη διάρκεια μιας ανάκρισης . Ασυνήθιστη δομή , με χρονικά άλματα , προλήψεις κι αναλήψεις . Ο αναγνώστης έχοντας καλύψει το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης του βιβλίου θα εξακολουθεί να αγνοεί όχι μόνο το θύμα ή τον ένοχο αλλά και το έγκλημα .










Το δεύτερο ήταν ακόμη καλύτερο ... ίσως το αριστούργημά του : " Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τρένα να περνούν" (18/20).Οι πρώτες σελίδες του βιβλίου είναι από τις ωραιότερες που έχω διαβάσει σε μυθιστόρημα . Ένας αξιομνημόνευτος χαρακτήρας του Σιμενονικού σύμπαντος : ο Κέες Πόπινγκα .Όλοι μας έχουμε κάτι από τον Πόπινγκα μέσα μας . Στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου ξεχνάς ότι διαβάζεις αστυνομικό μυθιστόρημα.


Διάβασα κι άλλα στη συνέχεια . Όλα καλογραμμένα μα χωρίς να φτάνουν το επίπεδο των δύο πρώτων .

"_ Δε μ' ενδιαφέρουν οι επαγγελματίες . Η ψυχολογία τους δεν παρουσιάζει κανένα πρόβλημα . Οι άνθρωποι κάνουν τη δουλειά τους κι αυτό ειν' όλο.
_ Τι σας ενδιαφέρει ;
_ Οι άλλοι . Αυτοί που είναι φτιαγμένοι όπως εσείς κι εγώ και καταλήγουν μιαν ωραία μέρα , απρόσμενα , στο φόνο " .











Στον "Τρελό του Μπερζεράκ" ο επιθεωρητής Μαιγκρέ , κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού αναψυχής με τρένο ,πυροβολείται από έναν άγνωστο και τραυματίζεται . Καθ' όλο το χρονικό διάστημα της ανάρρωσης είναι καθηλωμένος σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου της πόλης Μπερζεράκ . Θα επιχειρήσει να λύσει το μυστήριο του τρελού της Μπερζεράκ που έχει ήδη δολοφονήσει δύο γυναίκες χωρίς να μετακινηθεί από το κρεββάτι του .



"Και ο Μαιγκρέ ήταν φώκια ;Ίσως όχι ακριβώς ! Όμως ούτε και φάλαινα ! ήταν ένα ζώο πολύ χοντρό , ολοστρόγγυλο , με ένα μαύρο γυαλιστερό χρώμα ...που δεν μπορούσε να κινηθεί.Είχε κάτι ατροφικά άκρα όπως οι φώκιες , όμως δεν ήξερε να τα χρησιμοποιήσει.Ήταν εντελώς άκαμπτος...Ήταν μια μεγάλη μάζα μαύρη , ιδρωμένη , αξιολύπητη ."





Το μυστήριο θα λυθεί με τη βοήθεια της γυναίκας του , ενός χάρτη της πόλης και κάποιων καρτ-ποστάλ που θα τον βοηθήσουν ν' αναπαραστήσει πλήρως τον "τόπο" των εγκλημάτων.




"Ο Μαιγκρέ δεν γνώριζε ούτε την πόλη ούτε το σταθμό , ούτε κανένα από τα μέρη για τα οποία του μιλούσαν οι άλλοι ...Από έναν οδηγό Μισελέν είχε πάρει έναν χάρτη της πόλης ...Η πλατεία που έβλεπε ήταν η πλατεία Αγοράς...Ο ποταμός Ντορντόν κυλούσε πίσω από το ξενοδοχείο και δεν μπορούσε να τον δει . Όμως μπορούσε να ακολουθεί τους ελιγμούς του με τη βοήθεια καρτ-ποστάλ...Και φανταζόταν τις μικρές οδούς που συνέκλιναν προς τους μεγάλους δρόμους ..."





Ο επιθεωρητής Μαιγκρέ δεν επιχειρεί να κρίνει αλλά να καταλάβει , να αισθανθεί το βάρος των πραγμάτων , την πυκνότητά τους , τον παλμό και τη μυρωδιά τους . Σα δαίμονας πλησιάζει τους ανθρώπους και τρέφεται με την ουσία τους . Μονάχα με τον τρόπο αυτό μπορεί να δει καθαρά . Το μυστικό του είναι η "μέθοδός" του .


Και από ηθική άποψη , ποιο να είναι το αδύνατο σημείο του , το βίτσιο του ;


Υπήρχε κάποιο ! Το αισθανόσουν ! Κάτω από όλη την αξιοπρέπεια του εισαγγελέα υπήρχε κάτι το ρευστό , το αδιόρατο , το επαίσχυντο ...
Ο Μαιγκρέ όλη την ώρα αναρωτιόταν ...
Όχι το αλκοόλ ! Ούτε ο τζόγος ! Και πράγμα περίεργο , ο επιθεωρητής ήταν έτοιμος να πει : ούτε οι γυναίκες ! Η φιλαργυρία ;...






Η γραφή του Σιμενόν είναι απλή , με υποδόρια ειρωνεία και θαυμάσιες εναλλαγές επιβραδύνσεων κι εντάσεων . "Ο τρελός του Μπερζεράκ" είναι ένα καλογραμμένο κι ενδιαφέρον μυθιστόρημα που όμως δε φτάνει στο επίπεδο των παραπάνω έργων του συγγραφέα .

Τελειώνοντας την ανάγνωση των μυθιστορημάτων του μένουμε συχνά με την εντύπωση πως ο Μαιγκρέ δεν πιστεύει και πολύ στη δικαιοσύνη και πως για κείνον δεν υπάρχει ένοχος παρά μόνο θύματα . Πώς θα μπορούσαν οι δικαστές μέσα σε λίγες ώρες να καταλάβουν έναν άνθρωπο ; Ο Μαλρώ άλλωστε λέει : Το γεγονός ότι δικάζουμε , σημαίνει ολοφάνερα πως δεν καταλαβαίνουμε . Γιατί αν καταλαβαίναμε , δε θα μπορούσαμε πια να δικάσουμε.



"Γράφοντας μυθιστορήματα , είχα την εντύπωση πως προσέγγιζα τον άνθρωπο , πως έμπαινα στο πετσί των προσώπων. Όταν βρισκόμαστε μέσα στο πετσί ενός προσώπου , δεν ξέρουμε καθόλου πού θα μας οδηγήσει . Τον ακολουθούμε μέρα τη μέρα και μόνο στο τελευταίο κεφάλαιο ξέρουμε : Πρέπει να πάει μέχρι την άκρη του ίδιου του εαυτού του . Ρώτησαν τον Μπαλζάκ:"Τι είναι ένα μυθιστορηματικό πρόσωπο;" και απάντησε : "Είναι οποιοσδήποτε μέσα στο δρόμο , που όμως πηγαίνει μέχρι την άκρη του ίδιου του του εαυτού".






Σημείωση : Πολύτιμο βοήθημα γι' αυτήν την παρουσίαση στάθηκε η συνέντευξη του Σιμενόν στον Φρανσίς Λακασέν , απ' όπου και τα αποσπάσματα με τους μπλε χαρακτήρες.(14/20)

19 σχόλια:

Unknown είπε...

Είχα πολύ καιρό να διαβάσω Σιμενόν. Καμιά φορά παρασυρόμαστε και αναζητούμε ιλλουστρασιόν εκδόσεις, πολυδιαφημισμένα βιβλία ξεχνώντας ότι τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της λογοτεχνίας είναι τα άλλα, τα κρυμμένα, τα βίπερ ας πούμε. Καιρός να ξανακατεβάσω το Σιμενόν από τη βιβλιοθήκη μου. Καλημέρα.

κοπρόγατα είπε...

Σπουδαίος συγγραφέας που μέσα απο το αστυνομικό μυθιστόρημα "γεννάει" ψυχογραφίματα χαρακτήρων. Μου έμαθε πολλά. Σ' ευχαριστώ για το ποστ!

Ανώνυμος είπε...

Καταπληκτική ξένάγηση στον κόσμο του Σιμενον.Τον είχα διαβάσει πριν από χρόνια πολύ νέος σε κάτι άθλιες εκδόσεις και από τότε δεν ξαναασχολήθηκα μαζί του .Μπορεί να έφταιγαν οι μεταφράσεις ,σίγουρα είχαν περικοπές ,μπορεί και να ήταν ατυχής η επιλογή των τίτλων , που ήταν τυχαία.Νομίζω ότι τώρα θάπρεπε να γνωρίσω τον άνθρωπο που έβλεπε τα τρένα...
Στέλιος

ναυτίλος είπε...

Προς Στέλιο...έχεις δίκιο για τις παλιές εκδόσεις. Μία που είχα πάρει δεν διαβαζόταν.Η Αγρα (και η Αργυρώ Μακάρωφ)έχει κάνει καταπληκτική δουλειά στον Σιμενόν.

ναυτίλος είπε...

Προς νεζερίτη ...να τον ξανακατεβάσεις ,ελπίζω όμως ν' αξίζουν οι μεταφράσεις .
Τα παλιά βίπερ (των 14 δραχμών),κρύβουν αρκετούς θησαυρούς και δεν αναφέρομαι μόνο στον Σολτζενίτσιν αλλά και στον ξεχασμένο πια Τζαίημς Τσαίηζ που έχει γράψει ,ανάμεσα στα πολλά βιβλία του, μερικά εξαιρετικά .

ναυτίλος είπε...

Προς κοπρόγατα ...ακριβώς αυτό :ψυχογραφήματα χαρακτήρων αλλά ... και τόπων (όσο παράδοξο κι αν ακούγεται).

Θεόδωρος Γρηγοριάδης είπε...

Διάβασα το σχόλιο σου, μια που είμαστε και νεοσμυρνιώτες είπα να γειτονέψουμε καιδιαδικτυακώς.

ευχές

ΘΓ

Ανώνυμος είπε...

Πολύ ωραία κριτική!Φυσικά δεν έχω διαβάσει Σιμενόν,μιας και είμαι μικρούλα...αλλά να είστε σίγουρη πως μετά από τέτοια σχόλια,θα διαβάσω σίγουρα!Πολλά,πολλά φιλάκια και καληνύχτα!
Κωνσταντίνα.

Roadartist είπε...

Ευχαριστούμε για αυτη την παρουσίαση σου.. Κατά τη γνώμη μου απο τις ωραίοτερες που έχεις κάνει!

Ανώνυμος είπε...

ωραία και κατατοπιστική η παρουσίασή σου για έναν μεγάλο και τόσο παραγωγικό(δεν γνωρίζω παραγωγικότερο)καλλιτέχνη που θαυμάζω από τη νεαρή μου ηλικία.

ναυτίλος είπε...

Προς roadartist ,κωνσταντίνα ...
ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια.

ναυτίλος είπε...

Προς strato ...
σ' ευχαριστώ .Σκέψου ότι έχει γράψει κάπου 450 βιβλία . Εγώ τον πρωτοδιάβασα πριν από μερικά χρόνια .

anagnostria είπε...

Λατρεύω τα αστυνομικά μυθιστορήματα, αλλά τα είχα εγκαταλείψει προ πολλού (τουλάχιστον τους πιο παλιούς συγγραφείς). Μετά την παρουσίασή σου θα αναζητήσω ξανά Σιμενόν

skoinovatis είπε...

Δεν έχω λόγια ναυτίλε...
εξαιρετική ανάρτηση!
Πολύ καλή η παρουσίαση αυτού του μεγάλου συγγραφέα!
Έχω διαβάσει έργα του και θα ξαναδιαβάσω με χαρά!
Να 'σαι καλά φίλε, πάντα τέτοια όμορφα ποστ! Καλημέρα!!!

ναυτίλος είπε...

Προς αναγνώστρια ...Δοκίμασε ξανά τον Σιμενόν και δε θα μετανιώσεις.

ναυτίλος είπε...

Προς skoinovatis ...σ' ευχαριστώ πολύ για τα καλά σου λόγια .Χαίρομαι που κι άλλοι συμμερίζονται την άποψή ότι πρόκειται για σπουδαίο λογοτέχνη .
Σκέψου ότι οι εκδόσεις Gallimard τον περιέλαβαν πρόσφατα στην σειρά Pleiade ,την κορυφαία από άποψη επιμέλειας , εμφάνισης και φήμης ,δίπλα στους κλασσικούς όπως ο Προυστ , ο Ουγκώ ,ο Μπαλζάκ κλπ

cropper είπε...

Πολύ καλή παρουσίαση για ένα ξεχασμένο συγγραφέα που την αξίζει.

Μερικές φορές σνομπάρουμε σπουδαία έργα επειδή φέρουν την ταμπέλα του αστυνομικού.

Αξέχαστη φράση απ' το "Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τραίνα να περνούν":
''Είναι εύκολο να αποκαλείτε τρελούς τους ανθρώπους που δεν είστε ικανοί να καταλάβετε.''

Ένα ακόμη έργο του Σιμενόν που μ' άρεσε πολύ: "Τρία Δωμάτια στο Μανχάτταν"

ναυτίλος είπε...

Προς cropper...έχεις δίκιο κι εγώ τον σνόμπαρα για πολλά χρόνια .Το "τρία δωμάτια στο Μανχάταν" δεν το έχω διαβάσει ακόμα , θα φροντίσω να είναι το επόμενο .

stavlos είπε...

Ξεσκόνισα πρόσφατα γι' άλλη μια φορά τον Σιμενόν (όπως μπορείς να δεις και στο μπλογκ μ) και θυμήθηκα ότι είχες αναφερθεί σ' συτόν παλιότερα. Όντως οπι πρώτες σελίδιες του "Ανθρώπου που έβλεπε τα τρένα να περνούν" είναι ένα λογοτεχνικό κομμάτι που δείχνει εξαιρετική δεξιοτεχνία. Το περίεργο είναι ότι εκπλήσει το γεγονός αυτό. Παρεπόμενο βεβαίως της διαδικασίας κατασκευής εννοιών και κατηγοριών που κάνει η κριτική: "Αστυνομικό μυθιστόρημα" = παραλογοτεχνία. Και τι είναι αυτή η παραλογοτεχνία αλήθεια;