Ο τρελός του Μπερζεράκ ... και άλλα

Ζωρζ Σιμενόν . Εκδ. Άγρα , μτφ: Α. Μακάρωφ

"Πιστεύω ότι ο Σιμενόν είναι ένας μεγάλος μυθιστοριογράφος . Ίσως ο πιο σημαντικός και ο πιο αυθεντικός μυθιστοριογράφος της σύγχρονης γαλλικής λογοτεχνίας "

Αντρέ Ζιντ (1939)

Τα παραπάνω λόγια του Ζιντ και η όμορφη σειρά των εκδόσεων Άγρα ήταν αρκετά για να με ωθήσουν να περιπλανηθώ στο παρεξηγημένο Σιμενονικό σύμπαν των αμέτρητων βιβλίων , της ταχύτατης γραφής , των φθηνών εκδόσεων , των 1.500.000.000 αντιτύπων παγκοσμίως , των συγκλονιστικών βιογραφικών λεπτομερειών.

Το 1927 , ο μεγιστάνας του Τύπου Μερλ του προτείνει έναντι αδροτάτης αμοιβής να μείνει κλεισμένος επτά εικοσιτετράωρα μέσα σ' έναν γυάλινο κλωβό και να γράψει ένα μυθιστόρημα υπό τα βλέμματα των περαστικών . Ο Σιμενόν δέχεται αλλά το εγχείρημα δεν πραγματοποιείται γι' άγνωστους λόγους .

Πεθαίνει τη νύχτα 3-4 Σεπτεμβρίου 1989. Όπως ζήτησε ο ίδιος στη διαθήκη του , οι τρεις γιοι του πληροφορήθηκαν το θάνατό του από τις εφημερίδες .

Το πρώτο του βιβλίο που διάβασα ήταν το εξαιρετικό "Το μπλε δωμάτιο" (17/20). Το καταβρόχθισα , στην κυριολεξία , μέσα σε τρεις ώρες . Το μεγαλύτερο μέρος του μυθιστορήματος δεν είναι παρά αφηγηματικοί μονόλογοι ενός ύποπτου κατά τη διάρκεια μιας ανάκρισης . Ασυνήθιστη δομή , με χρονικά άλματα , προλήψεις κι αναλήψεις . Ο αναγνώστης έχοντας καλύψει το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης του βιβλίου θα εξακολουθεί να αγνοεί όχι μόνο το θύμα ή τον ένοχο αλλά και το έγκλημα .

Το δεύτερο ήταν ακόμη καλύτερο ... ίσως το αριστούργημά του : " Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τρένα να περνούν" (18/20).Οι πρώτες σελίδες του βιβλίου είναι από τις ωραιότερες που έχω διαβάσει σε μυθιστόρημα . Ένας αξιομνημόνευτος χαρακτήρας του Σιμενονικού σύμπαντος : ο Κέες Πόπινγκα .Όλοι μας έχουμε κάτι από τον Πόπινγκα μέσα μας . Στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου ξεχνάς ότι διαβάζεις αστυνομικό μυθιστόρημα.

Διάβασα κι άλλα στη συνέχεια . Όλα καλογραμμένα μα χωρίς να φτάνουν το επίπεδο των δύο πρώτων .

"_ Δε μ' ενδιαφέρουν οι επαγγελματίες . Η ψυχολογία τους δεν παρουσιάζει κανένα πρόβλημα . Οι άνθρωποι κάνουν τη δουλειά τους κι αυτό ειν' όλο.

_ Τι σας ενδιαφέρει ;

_ Οι άλλοι . Αυτοί που είναι φτιαγμένοι όπως εσείς κι εγώ και καταλήγουν μιαν ωραία μέρα , απρόσμενα , στο φόνο " .

Στον "Τρελό του Μπερζεράκ" ο επιθεωρητής Μαιγκρέ , κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού αναψυχής με τρένο ,πυροβολείται από έναν άγνωστο και τραυματίζεται . Καθ' όλο το χρονικό διάστημα της ανάρρωσης είναι καθηλωμένος σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου της πόλης Μπερζεράκ . Θα επιχειρήσει να λύσει το μυστήριο του τρελού της Μπερζεράκ που έχει ήδη δολοφονήσει δύο γυναίκες χωρίς να μετακινηθεί από το κρεββάτι του .

"Και ο Μαιγκρέ ήταν φώκια ;Ίσως όχι ακριβώς ! Όμως ούτε και φάλαινα ! ήταν ένα ζώο πολύ χοντρό , ολοστρόγγυλο , με ένα μαύρο γυαλιστερό χρώμα ...που δεν μπορούσε να κινηθεί.Είχε κάτι ατροφικά άκρα όπως οι φώκιες , όμως δεν ήξερε να τα χρησιμοποιήσει.Ήταν εντελώς άκαμπτος...Ήταν μια μεγάλη μάζα μαύρη , ιδρωμένη , αξιολύπητη ."

Το μυστήριο θα λυθεί με τη βοήθεια της γυναίκας του , ενός χάρτη της πόλης και κάποιων καρτ-ποστάλ που θα τον βοηθήσουν ν' αναπαραστήσει πλήρως τον "τόπο" των εγκλημάτων.

"Ο Μαιγκρέ δεν γνώριζε ούτε την πόλη ούτε το σταθμό , ούτε κανένα από τα μέρη για τα οποία του μιλούσαν οι άλλοι ...Από έναν οδηγό Μισελέν είχε πάρει έναν χάρτη της πόλης ...Η πλατεία που έβλεπε ήταν η πλατεία Αγοράς...Ο ποταμός Ντορντόν κυλούσε πίσω από το ξενοδοχείο και δεν μπορούσε να τον δει . Όμως μπορούσε να ακολουθεί τους ελιγμούς του με τη βοήθεια καρτ-ποστάλ...Και φανταζόταν τις μικρές οδούς που συνέκλιναν προς τους μεγάλους δρόμους ..."

Ο επιθεωρητής Μαιγκρέ δεν επιχειρεί να κρίνει αλλά να καταλάβει , να αισθανθεί το βάρος των πραγμάτων , την πυκνότητά τους , τον παλμό και τη μυρωδιά τους . Σα δαίμονας πλησιάζει τους ανθρώπους και τρέφεται με την ουσία τους . Μονάχα με τον τρόπο αυτό μπορεί να δει καθαρά . Το μυστικό του είναι η "μέθοδός" του .

Και από ηθική άποψη , ποιο να είναι το αδύνατο σημείο του , το βίτσιο του ;

Υπήρχε κάποιο ! Το αισθανόσουν ! Κάτω από όλη την αξιοπρέπεια του εισαγγελέα υπήρχε κάτι το ρευστό , το αδιόρατο , το επαίσχυντο ...

Ο Μαιγκρέ όλη την ώρα αναρωτιόταν ...

Όχι το αλκοόλ ! Ούτε ο τζόγος ! Και πράγμα περίεργο , ο επιθεωρητής ήταν έτοιμος να πει : ούτε οι γυναίκες ! Η φιλαργυρία ;...

Η γραφή του Σιμενόν είναι απλή , με υποδόρια ειρωνεία και θαυμάσιες εναλλαγές επιβραδύνσεων κι εντάσεων . "Ο τρελός του Μπερζεράκ" είναι ένα καλογραμμένο κι ενδιαφέρον μυθιστόρημα που όμως δε φτάνει στο επίπεδο των παραπάνω έργων του συγγραφέα .

Τελειώνοντας την ανάγνωση των μυθιστορημάτων του μένουμε συχνά με την εντύπωση πως ο Μαιγκρέ δεν πιστεύει και πολύ στη δικαιοσύνη και πως για κείνον δεν υπάρχει ένοχος παρά μόνο θύματα . Πώς θα μπορούσαν οι δικαστές μέσα σε λίγες ώρες να καταλάβουν έναν άνθρωπο ; Ο Μαλρώ άλλωστε λέει : Το γεγονός ότι δικάζουμε , σημαίνει ολοφάνερα πως δεν καταλαβαίνουμε . Γιατί αν καταλαβαίναμε , δε θα μπορούσαμε πια να δικάσουμε.

"Γράφοντας μυθιστορήματα , είχα την εντύπωση πως προσέγγιζα τον άνθρωπο , πως έμπαινα στο πετσί των προσώπων. Όταν βρισκόμαστε μέσα στο πετσί ενός προσώπου , δεν ξέρουμε καθόλου πού θα μας οδηγήσει . Τον ακολουθούμε μέρα τη μέρα και μόνο στο τελευταίο κεφάλαιο ξέρουμε : Πρέπει να πάει μέχρι την άκρη του ίδιου του εαυτού του . Ρώτησαν τον Μπαλζάκ:"Τι είναι ένα μυθιστορηματικό πρόσωπο;" και απάντησε : "Είναι οποιοσδήποτε μέσα στο δρόμο , που όμως πηγαίνει μέχρι την άκρη του ίδιου του του εαυτού".

Σημείωση : Πολύτιμο βοήθημα γι' αυτήν την παρουσίαση στάθηκε η συνέντευξη του Σιμενόν στον Φρανσίς Λακασέν , απ' όπου και τα αποσπάσματα με τους μπλε χαρακτήρες.(14/20)