Φάλαινα

Πωλ Γκαντέν , εκδ. Άγρα , μτφ. Βάνα Χατζάκη

"Ζηλεύω όσους δεν έχουν ακόμη διαβάσει τη Φάλαινα , αυτό το κείμενο του Paul Gadenne (1907-1956) γραμμένο πριν από μισό αιώνα και πλέον . Θα βρουν εκεί ένα είδος αρτιότητας και ίσως την απόδειξη πως μια γραφή που τη στοιχειώνει η μνήμη του κόσμου μπορεί , με αφορμή μια φάλαινα που έχει ξοκείλει στην ακτή , να δημιουργήσει το σύμβολο ενός κόσμου αιματηρά διχασμένου ανάμεσα στην αποθέωση και την καταστροφή" .

Ο Γκαντέν μας μεταφέρει σε ένα παραθαλάσσιο χωριό της Γαλλίας . Ενώ ο Πιερ κι η παρέα του είναι βυθισμένοι στη ραστώνη μιας θερινής νύχτας των διακοπών τους μαθαίνουν ότι μια λευκή φάλαινα εξώκειλε σε μια κοντινή ακτή . Λίγες μέρες αργότερα , ο Πιερ παρασύροντας και τη φίλη του Οντίλ αποφασίζει να επισκεφτεί τη φάλαινα ή μάλλον αυτό που έχει απομείνει απ' αυτήν .

"Η φάλαινα ήταν ξαπλωμένη σε όλο της το μήκος , μέσα στη χλομή και γαλάζια της γύμνια , με την άνεση και τη φυσικότητα ενός ζωντανού πλαγιασμένου στην ακροθαλασσιά ...Ήταν άσπρη , ένα άσπρο ξεπλυμένο , σαν το χυμένο γάλα . Ένα χρώμα ολότελα δικό της ...ένα άσπρο χωρίς φως , παγωμένο , εντελώς κλεισμένο στον εαυτό του , που γύριζε την πλάτη σε κάθε είδους δόξα ..."

Κατά τη διάρκεια αυτής της ασυνήθιστης συνάντησης με τη μάζα που βρίσκεται σε αποσύνθεση και που λίγες μέρες πρωτύτερα ήταν ένα ζωντανό πλάσμα ο Πιερ κι η Οντίλ θα έρθουν αντιμέτωποι με το μεγαλείο και το εύθραυστο της ύπαρξης . Από τη μια ο πόθος για διάρκεια :

"Διψάμε για ό,τι διαρκεί ! Αρκετά αναπνεύσαμε το θειάφι των εφήμερων αναλαμπών , αρκετά θρηνήσαμε τους ερμητικά κλειστούς κύκλους του χρόνου!"

Από την άλλη η θλίψη για το εφήμερο :

"Βαθύς οίκτος μας έπνιγε μπροστά στα τιποτένια απομεινάρια του βιβλικού ζώου , αυτού του ξεβρασμένου Λεβιάθαν , ένας οίκτος που αναπόδραστα στρεφόταν και προς τον εαυτό μας".

Κι ενώ το ζευγάρι ατενίζει το λείψανο ο χρόνος παγώνει κι αφήνει τη γραφή να ξεδιπλωθεί παρασύροντάς μας να στοχαστούμε για την εφήμερη ομορφιά και την αναπόφευκτη φθορά στην οποία είναι καταδικασμένη .

"Μετά αποσπούσα με δυσκολία το βλέμμα μου από τη φάλαινα και το έστρεφα πάλι προς την Οντίλ , μη τολμώντας να της πω τις σκέψεις μου απ' αυτή την αντιπαράθεση , μη τολμώντας να ομολογήσω ούτε στον εαυτό μου αυτά που σκεφτόμουν για το εύθραυστο της ύπαρξής της , όπως άλλωστε και της δικής μου - γνωρίζοντας , ωστόσο , ότι ποτέ δε θα ξεχνούσα πώς έγερνε το μάγουλό της στον άνεμο , πώς χτυπούσε η άκρη της καπαρντίνας της , πώς η σιλουέτα της διαιρούσε τη θάλασσα".

Ο Πωλ Γκαντέν μας δίνει την ευκαιρία, με αυτή την αριστουργηματική αφήγηση να γνωρίσουμε την τέχνη του : την καθαρότητα του ύφους του , την ποιητική αμφισημία των φράσεών του , το βάθος της σκέψης του .Η "Φάλαινα" είναι μια ποιητική αλληγορία . Ένα κείμενο διαχρονικό όπου κάθε αναγνώστης ανάλογα με την ψυχοσύνθεσή του αλλά και την εποχή του θα δώσει στο έργο τη δική του ερμηνεία .

Πίσω από τις περιγραφές της φάλαινας , που βρισκόταν στην ακτή σε πλήρη αποσύνθεση , ένας σύγχρονος αναγνώστης θα μπορούσε να διακρίνει τον πολιτισμό μας , που καταρρέει κάτω από το ίδιο του το βάρος κι αρχίζει να μοιάζει όλο και περισσότερο με το λείψανο του κήτους .

"Αυτή η φάλαινα μας φαινόταν πως ήταν η τελευταία , όπως και κάθε άνθρωπος που σβήνει μας φαίνεται ο τελευταίος . Η θέα της μας εκτόξευε έξω από το χρόνο , έξω απ' αυτή την παράλογη γη που μέσα στον πάταγο των εκρήξεων έμοιαζε να οδεύει ολοταχώς προς την τελευταία της περιπέτεια . Νομίζαμε πως αυτό που βλέπαμε ήταν ένα απλό κήτος μισοχωμένο στην άμμο : ωστόσο αυτό που ατενίζαμε ήταν ένας νεκρός πλανήτης".

Σημείωση:Η πρώτη παράγραφος με τους μπλε χαρακτήρες είναι από τον πρόλογο του Γάλλου εκδότη Hubert Nyssen .Απ' όσο γνωρίζω είναι το πρώτο έργο του Paul Gadenne που εκδίδεται στη γλώσσα μας , εύχομαι να υπάρξει και συνέχεια.(18/20)