Παρασκευή 11 Απριλίου 2008

Φάλαινα

Πωλ Γκαντέν , εκδ. Άγρα , μτφ. Βάνα Χατζάκη















"Ζηλεύω όσους δεν έχουν ακόμη διαβάσει τη Φάλαινα , αυτό το κείμενο του Paul Gadenne (1907-1956) γραμμένο πριν από μισό αιώνα και πλέον . Θα βρουν εκεί ένα είδος αρτιότητας και ίσως την απόδειξη πως μια γραφή που τη στοιχειώνει η μνήμη του κόσμου μπορεί , με αφορμή μια φάλαινα που έχει ξοκείλει στην ακτή , να δημιουργήσει το σύμβολο ενός κόσμου αιματηρά διχασμένου ανάμεσα στην αποθέωση και την καταστροφή" .

Ο Γκαντέν μας μεταφέρει σε ένα παραθαλάσσιο χωριό της Γαλλίας . Ενώ ο Πιερ κι η παρέα του είναι βυθισμένοι στη ραστώνη μιας θερινής νύχτας των διακοπών τους μαθαίνουν ότι μια λευκή φάλαινα εξώκειλε σε μια κοντινή ακτή . Λίγες μέρες αργότερα , ο Πιερ παρασύροντας και τη φίλη του Οντίλ αποφασίζει να επισκεφτεί τη φάλαινα ή μάλλον αυτό που έχει απομείνει απ' αυτήν .



"Η φάλαινα ήταν ξαπλωμένη σε όλο της το μήκος , μέσα στη χλομή και γαλάζια της γύμνια , με την άνεση και τη φυσικότητα ενός ζωντανού πλαγιασμένου στην ακροθαλασσιά ...Ήταν άσπρη , ένα άσπρο ξεπλυμένο , σαν το χυμένο γάλα . Ένα χρώμα ολότελα δικό της ...ένα άσπρο χωρίς φως , παγωμένο , εντελώς κλεισμένο στον εαυτό του , που γύριζε την πλάτη σε κάθε είδους δόξα ..."
Κατά τη διάρκεια αυτής της ασυνήθιστης συνάντησης με τη μάζα που βρίσκεται σε αποσύνθεση και που λίγες μέρες πρωτύτερα ήταν ένα ζωντανό πλάσμα ο Πιερ κι η Οντίλ θα έρθουν αντιμέτωποι με το μεγαλείο και το εύθραυστο της ύπαρξης . Από τη μια ο πόθος για διάρκεια :
"Διψάμε για ό,τι διαρκεί ! Αρκετά αναπνεύσαμε το θειάφι των εφήμερων αναλαμπών , αρκετά θρηνήσαμε τους ερμητικά κλειστούς κύκλους του χρόνου!"
Από την άλλη η θλίψη για το εφήμερο :
"Βαθύς οίκτος μας έπνιγε μπροστά στα τιποτένια απομεινάρια του βιβλικού ζώου , αυτού του ξεβρασμένου Λεβιάθαν , ένας οίκτος που αναπόδραστα στρεφόταν και προς τον εαυτό μας".
Κι ενώ το ζευγάρι ατενίζει το λείψανο ο χρόνος παγώνει κι αφήνει τη γραφή να ξεδιπλωθεί παρασύροντάς μας να στοχαστούμε για την εφήμερη ομορφιά και την αναπόφευκτη φθορά στην οποία είναι καταδικασμένη .
"Μετά αποσπούσα με δυσκολία το βλέμμα μου από τη φάλαινα και το έστρεφα πάλι προς την Οντίλ , μη τολμώντας να της πω τις σκέψεις μου απ' αυτή την αντιπαράθεση , μη τολμώντας να ομολογήσω ούτε στον εαυτό μου αυτά που σκεφτόμουν για το εύθραυστο της ύπαρξής της , όπως άλλωστε και της δικής μου - γνωρίζοντας , ωστόσο , ότι ποτέ δε θα ξεχνούσα πώς έγερνε το μάγουλό της στον άνεμο , πώς χτυπούσε η άκρη της καπαρντίνας της , πώς η σιλουέτα της διαιρούσε τη θάλασσα".

Ο Πωλ Γκαντέν μας δίνει την ευκαιρία, με αυτή την αριστουργηματική αφήγηση να γνωρίσουμε την τέχνη του : την καθαρότητα του ύφους του , την ποιητική αμφισημία των φράσεών του , το βάθος της σκέψης του .Η "Φάλαινα" είναι μια ποιητική αλληγορία . Ένα κείμενο διαχρονικό όπου κάθε αναγνώστης ανάλογα με την ψυχοσύνθεσή του αλλά και την εποχή του θα δώσει στο έργο τη δική του ερμηνεία .

Πίσω από τις περιγραφές της φάλαινας , που βρισκόταν στην ακτή σε πλήρη αποσύνθεση , ένας σύγχρονος αναγνώστης θα μπορούσε να διακρίνει τον πολιτισμό μας , που καταρρέει κάτω από το ίδιο του το βάρος κι αρχίζει να μοιάζει όλο και περισσότερο με το λείψανο του κήτους .
"Αυτή η φάλαινα μας φαινόταν πως ήταν η τελευταία , όπως και κάθε άνθρωπος που σβήνει μας φαίνεται ο τελευταίος . Η θέα της μας εκτόξευε έξω από το χρόνο , έξω απ' αυτή την παράλογη γη που μέσα στον πάταγο των εκρήξεων έμοιαζε να οδεύει ολοταχώς προς την τελευταία της περιπέτεια . Νομίζαμε πως αυτό που βλέπαμε ήταν ένα απλό κήτος μισοχωμένο στην άμμο : ωστόσο αυτό που ατενίζαμε ήταν ένας νεκρός πλανήτης".







Σημείωση:Η πρώτη παράγραφος με τους μπλε χαρακτήρες είναι από τον πρόλογο του Γάλλου εκδότη Hubert Nyssen .Απ' όσο γνωρίζω είναι το πρώτο έργο του Paul Gadenne που εκδίδεται στη γλώσσα μας , εύχομαι να υπάρξει και συνέχεια.(18/20)

27 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Με αυτή την περιγραφή-κριτική που κάνατε το βιβλίο φαίνεται ιδιαίτερα ελκυστικό!Να σας πω την αλήθεια,έχω ψιλο-μπερδευτεί...Θέλω να διαβάσω ένα βιβλίο αλλά δεν ξέρω ποιο?Χρειάζομαι επειγώντος βοήθεια!(αμάν αυτή η Κυριακή δεν λέει να έρθει...)Φιλάκια πολλά! Κωνσταντίνα.

Ανώνυμος είπε...

Ζηλεύω κι εγώ αυτούς που δεν έχουν διαβάσει τη "Φάλαινα"...
Στ' αλήθεια.
Μέσα σε 40 σελίδες, κατάφερε ο Γκαντέν να γράψει το απόλυτο ποίημα (κι ας μην το λέει έτσι), να δώσει τέτοιο βάθος και τέτοια αλήθεια, που σε κάνει να μένεις μ' ανοιχτό το στόμα. Και δεν έχεις να πεις και πολλά μετά απ' όσα γράφεις, ναυτίλε.

Χάρηκα πολύ, πάρα πολύ, με τούτο το ποστ σου.
Καλημέρα!

Ανώνυμος είπε...

Έκανα λάθος...
Επειγόντως εννοούσα!
Κωνσταντίνα

πανδοχείον είπε...

Καλησπερίζω. Μια και δεν έχετε μέιλ να σας δώσω προσωπικά συγχαρητήρια, ας το κανω απο εδω. Σχετικά με το πράγματι ιδιαίτερο κείμενο που κρύβει το εν λόγω βιβλιο, μου θύμησε μια αντίστοιχη εικόνα (με νεκρό κήτος) στα μαγικά διηγήματα του Μαρκές ("Θάνατος σταθερός πέρα από τον έρωτα")-πεδίο όπου ήταν πάνα καλύτερος. Έχω χρόνια να το διαβάσω, δεν το έχω εδώ, νομίζω ήταν το πρώτο πρώτο διήγημα...

ναυτίλος είπε...

Προς πανδοχείον...σ' ευχαριστώ για την επίσκεψη ,που μου έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσω και το δικό σου βιβλιοφιλικό blog.
Το διήγημα του Μαρκες δεν το ξέρω ,θα κοιτάξω να το βρω.

ναυτίλος είπε...

Προς Αθηνάκη ...χαίρομαι που συμφωνούμε.Η "φάλαινα" είναι ένα διαμαντάκι.Θα πάρω και κάποιο άλλο βιβλίο του στα γαλλικά , είμαι πολύ περίεργος να δω αν και τα άλλα έργα του είναι αντίστοιχης ποιότητας.

ναυτίλος είπε...

Προς Κωνσταντίνα ...μην αγχώνεσαι , όρεξη να 'χεις. Θα σου στείλω μια λίστα με προτάσεις που να είναι κατάλληλες και για την ηλικία σου.

skoinovatis είπε...

Χμ!
Επειδή κάποιοι με ζηλεύουν που δεν έχω ακόμη διαβάσει τη Φάλαινα, αποφάσισα να την παραγγείλω και να την διαβάσω!
Τελείωσαν οι σκηνοβασίες μου, κι έχω χρόνο κι όρεξη να διαβάσω κάτι καλό!
Οι αναρτήσεις σου, μου δείχνουν τον δρόμο για το βιβλιοπωλείο...
Καλή εβδομάδα nautilus!

Eva Eksarhou είπε...

"Ήταν άσπρη , ένα άσπρο ξεπλυμένο , σαν το χυμένο γάλα . Ένα χρώμα ολότελα δικό της ...ένα άσπρο χωρίς φως , παγωμένο , εντελώς κλεισμένο στον εαυτό του , που γύριζε την πλάτη σε κάθε είδους δόξα ..."
Κι αν δεν είχες γράψει τίποτε άλλο, ναυτίλε, γι' αυτό και μόνο θα διάβαζα το βιβλίο ...
Καλημέρα

Roadartist είπε...

"όπως και κάθε άνθρωπος που σβήνει μας φαίνεται ο τελευταίος"..

..Μου άρεσε ιδιαίτερα η τελευταία παράγραφος της ανάρτησης.. Να είσαι καλά Ναυτίλε! Πολύ ενδιαφέρουσα και αυτή η παρουσίαση! ..

κοπρόγατα είπε...

πραγματικά υπέροχο. ακόμα θυμάμαι το πόσο είχα χαθεί στις λιγοστές σελίδες του.

ναυτίλος είπε...

Προς skoinovatis...βασικά σε ζηλεύω που θα 'χεις χρόνο να διαβάσεις...

ναυτίλος είπε...

Προς eva ...είμαι σίγουρος πως θα σ' αρέσει , η τελευταία, εξαιρετική, μικρή σου ιστορία έχει κάτι από την ποιότητα της γραφής του.

ναυτίλος είπε...

Προς roadartist ... τώρα τελευταία πολλά που χάνονται τα νιώθω σα να είναι τα τελευταία...

ναυτίλος είπε...

Προς κοπρόγατα...αφού το έχεις διαβάσει δε σε ζηλεύω καθόλου . Είναι καταπληκτικό πως σε 30 σελίδες καταφέρνει να πει τόσα πολλά...

SILIO D'APRILE είπε...

χαίρομαι που το διάβασες... Σε οδηγεί αλλού.

Eva Eksarhou είπε...

Το αγόρασα σήμερα το πρωί το βιβλίο ... μου έκανε εντύπωση το πόσο μικρό και λεπτό είναι ... κι ανυπομονώ τόσο να το διαβάσω.
Σ' ευχαριστώ πολύ για τα όμορφα κι ευγενικά λόγια.
Να 'σαι καλά.

Κυριακή είπε...

Θα προστεθώ και εγώ στον κατάλογο αυτών που θα το διαβάσουν. Χαίρομαι που όπως φαίνεται θα έχω κάτι καλό για τις αργίες του Πάσχα.Πολύ με επηρέασε η φράση "ζηλεύω αυτούς που δεν το έχουν διαβάσει ακόμη". Ίδωμεν!

ναυτίλος είπε...

Προς eva , κυριακή ...είμαι βέβαιος πως θα σας αρέσει...

ναυτίλος είπε...

Προς silio d'aprile...χαίρομαι που συμφωνείς κι εσύ ...

Utopia είπε...

Δεν το έχω διαβάσει και ζηλεύω όσους το...έχουνε ήδη στη βιβλιοθήκη τους!
Επειγόντως για το βιβλιοπωλείο κι εγώ(γνωστή ζηλιάρα άλλωστε!)...

Καλή σου νύχτα!
Να΄σαι καλά...:-)

ritsmas είπε...

Δεν ετυχε να την εχω διαβάσει ... Τον Γκαντεν τον ξέρω επιφανεικά και επομένως μετά από αυτή την ανάρτηση οφείλω να κρυφτώ πίσω απο κατι σελίδες...αλλιώς....
χαιρετω
ριτς

ναυτίλος είπε...

Προς utopia , ritsmas ...μου φαίνεται τελικά πως θα ζητήσω ποσοστά από τις εκδόσεις Άγρα , έστω ...σε είδος.

Ανώνυμος είπε...

Το διάβασα, δεν πρέπει να έχουν περάσει πολλές μέρες, είναι από τα βιβλία που χρειάζονται και δεύτερη και τρίτη ανάγνωση... Να μου επιτραπεί να πω ότι... τις τελευταίες 2-3 σελίδες θα τις αναθεωρούσα. Κάτι θα έκοβα, κάτι θα άφηνα, ή κάτι θα άλλαζα. Κατά τα άλλα υπέροχο!

ναυτίλος είπε...

Προς exwtico... κι εγώ δυο φορές το διάβασα (μέχρι τώρα). Πράγματι στο τέλος και μένα κάτι δε μου πήγαινε καλά.

Johnny Panic είπε...

Αυτό το θαυμάσιο,σύντομο κείμενο έχει τη στιλπνότητα,την απέριττη ομορφιά και την ποιητική αυθυπαρξία ενός βότσαλου.Η γραφή του Γκαντέν λειτουργεί ως ένα ξεχωριστό,πολύτροπο διαστελλόμενο σύμπαν όπως ακριβώς το αντικείμενό της,ο πυρήνας της,δηλαδή η φάλαινα.Η ίδια η λέξη "φάλαινα" στην πορεία της ανάγνωσης βυθίζεται στη ρευστότητα,γίνεται ένας ξένος ήχος για το δίχως όνομα ον που περικλείει τα πάντα,την αρχή και το τέλος,τη μεταβολή και τη μεταμόρφωση- μεταμορφώσεις υφίστανται άλλωστε και οι επάλληλες σημασιοδοτήσεις του όντος από τον αφηγητή,σαν μέσω αυτού να αρθρώνεται,πέρα απ'όλα τ'άλλα σημαντικά,μια μεταφορά για το ίδιο το έργο τέχνης,την πολυσημία του και την τραυματική,πρωτεϊκή σχέση του βλέμματός μας με αυτό.Όποια μετωνυμική φορεσιά και να ντυθεί,το σίγουρο είναι ότι η "φάλαινα" δεν παρατηρείται μονάχα,αλλά παρατηρεί,θυμίζοντας λιγάκι το παράξενο κήτος στην "Dolce vita" του Φελίνι.
Θα συμφωνήσω ως προς τις τελευταίες σελίδες,οι οποίες περιέχουν,νομίζω,τον ενοχλητικό σπόρο της εκλογίκευσης και σπάνε κάπως την κυμματοειδή ροή του κειμένου.Ευτυχώς όμως,δεν αρκούν για να λύσουν τα μάγια.Μαγεμένος λοιπόν...και ευγνώμων απέναντί σου(για άλλη μια φορά),διότι αποφάσισα να διαβάσω αυτό το αφήγημα αποκλειστικά λόγω της εξαιρετικής σου παρουσίασης.

ΥΓ: η έκδοση της Άγρας,αντάξια της λεπταίσθητης λογοτεχνίας του συγγραφέα.

ναυτίλος είπε...

Τζόννυ σ' ευχαριστώ για τα σχόλια... όπως πάντα εύστοχα... Το κήτος του Φελίνι δεν το θυμάμαι, πάνε χρόνια που την είδα την ταινία. Μάλλον πρέπει να την ξαναδώ.