Κυριακή 13 Μαρτίου 2011

Η μνήμη του δέρματος - 1

Ένας μικρός μύθος του Κάφκα για τον Νταβίντ Γκρόσμαν...




"Αχ" είπε το ποντίκι, "Ο κόσμος κάθε μέρα και μικραίνει. Στην αρχή ήταν τόσο μεγάλος που τον έτρεμα, έτρεχα πέρα-δώθε κι ήμουν ευτυχισμένο που επιτέλους έβλεπα από μακριά, δεξιά κι αριστερά τους τοίχους, αλλά αυτοί οι μεγάλοι τοίχοι πλησιάζουν τόσο γρήγορα ο ένας τον άλλον, που βρίσκομαι ήδη στο τελευταίο δωμάτιο, κι εκεί μπροστά μου στη γωνιά η φάκα, κι εγώ να τρέχω καταπάνω της".
"Δεν έχεις παρά ν' αλλάξεις κατεύθυνση" είπε η γάτα στο ποντίκι και το έφαγε.




Σημειώσεις: H μετάφραση του "Μικρού μύθου" (Kleine Fabel) του Κάφκα, είναι του Ναυτίλου από τα γερμανικά. Η εικονογράφηση είναι της Elke Rehder. Ο μικρός αυτός μύθος, εκτός των άλλων, αποδεικνύεται και ιδιαίτερα επίκαιρος...

24 σχόλια:

Κατερίνα Μαλακατέ είπε...

Έχω αλλοτριωθεί πλήρως, ψάχνω κουτάκι που να γράφει like για να το πατήσω. Εξαιρετικό.

ναυτίλος είπε...

Πράγματι, εξαιρετικό. Και τόσο επίκαιρο!
Όσο το διαβάζω τόσο το θαυμάζω. Μάλιστα μόλις έκανα και μια διόρθωση στη στίξη, τόσο σημαντική στο έργο του Κάφκα! Το κυρίως σώμα του πεζού δεν πρέπει να διακόπτεται με καμία τελεία (όπως άλλωστε και στο πρωτότυπο). Ο ποντικός κινείται αγχωμένος τρέχοντας και οι εικόνες γύρω του συνεχώς μεταβάλλονται...

Ανώνυμος είπε...

Πολύ καλή η μετάφραση. Λίγο χρόνο να είχες ελεύθερο θα μπορούσες να ασχοληθείς περισσότερο μ'αυτή την δημιουργική δουλειά.

Johnny Panic είπε...

Τον "Μικρό μύθο" τον έχω σε μια συλλογή μικρών πεζών του Κάφκα.Φυσικά δε γνωρίζω το πρωτότυπο και συνεπώς δεν μπορώ να αποφανθώ,αλλά σίγουρα μπορώ να πω ότι η δική σου μετάφραση μου άρεσε περισσότερο.Υποθέτω ότι θα είναι πιο πιστή απ'αυτήν που έχω διαβάσει,μια που εσύ καταπιάστηκες ειδικά με αυτό το κείμενο,αλλά κυρίως μού φαίνεται πιο γνήσια καφκική,με τις απλές ουδέτερες λέξεις που δε ζητάνε να τις κοιτάξεις.Ακόμα και η λέξη "φάκα" αντί "παγίδα" λειτουργεί καλύτερα! Κατά τη γνώμη μου,βεβαίως...

Πάντως ο Κάφκα είναι ανεξάντλητος και αυτά τα κειμενάκια του,διαμαντάκια!

ναυτίλος είπε...

Ανώνυμε, σ' ευχαριστώ. Ασχολούμαι με τη μετάφραση αλλά πάντα ερασιτεχνικά. Δυστυχώς είμαι τόσο απαιτητικός που και για ένα μικρό κειμενάκι χρειάζομαι πολύ χρόνο. Επίσης οι γνώσεις μου στις τρεις ξένες γλώσσες δεν επαρκούν γι' αυτό που εγώ θεωρώ επαγγελματική μετάφραση. Και τέλος δεν "τό 'χω", δηλ. το χάρισμα που είναι απαραίτητο για οποιαδήποτε δημιουργική εργασία...

ναυτίλος είπε...

Τζόνυ, σε ποια μετάφραση το έχεις;
Πρέπει αν δεν απατώμαι να υπάρχει στον Επίκουρο και στις εκδόσεις Printa/Ροές...
Τις έχω και τις δύο αλλά βρίσκονται στα εξόριστα βιβλία μου... μερικά χιλιόμετρα μακριά μου. Είδα την αγγλική μετάφραση αλλά και μια ενδιαφέρουσα ελληνική στο "ποιείν" υπό μορφή ποιήματος(!)

Unknown είπε...

Εξαιρετικό. Όπως και η μετάφραση. Να ρωτήσω πως σας φάνηκε το βιβλίο του Γκρόσμαν γιατί βρίσκεται στις λίστες της Λέσχης ή προτρέχω;

Johnny Panic είπε...

Ναυτίλε,το έχω από τις Ροές,"Διηγήματα και μικρά πεζά",σε μετάφραση Αλεξάνδρας Ρασιδάκη.Μάλιστα αυτό ακριβώς το κείμενο επιλέχθηκε για το οπισθόφυλλο.

Τι τραβάς κι εσύ με τις εξορίες σου...

ναυτίλος είπε...

Βιβλιοτρόπιο, όπως θα δεις στην επόμενη ανάρτηση το βιβλίο αποτελείται από 2 νουβέλες. Η πρώτη μου άρεσε ιδιαίτερα , τη δεύτερη τη βρήκα ενδιαφέρουσα.
Υ.Γ: Σας έκανα στην ανάρτηση με τις ελληνικές μεταφράσεις του Φώκνερ ένα συμπλήρωμα στην ελληνική βιβλιογραφία του...

Unknown είπε...

Ευχαριστόύμε για τις επιπρόσθετες πληροφορίες. Καλημέρα. Το "Καθώς Ψυχορραγώ" είναι απαιτητικό ανάγνωσμα που δεν εξαντλείται στη πρώτη ανάγνωση.

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΧΩΡΙΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΧΩΡΙΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ είπε...

@Johnny Panic
Τι εννοείτε "πιο πιστή" μετάφραση;
Σας ρωτώ γιατί τώρα τελευταία έχω μπλέξει άσχημα με την μετάφραση του Κορτώ για το βιβλίο "Ψηλή σηκώστε στέγη, ξυλουργοί...»

Johnny Panic είπε...

Ιδανικά πιστή για μένα είναι η μετάφραση που,απιστώντας κατ'ανάγκην,υφαίνει ένα πλέγμα νοήματος,ρυθμών,ήχων,μικροδομών σε ει δυνατόν ισόρροπη αντιστοιχία με το πρωτότυπο.Εντούτοις στο σχόλιό μου για τον "μικρό μύθο" την εννοώ πιο στενά,πιστή δηλαδή στο γράμμα του κειμένου. Π.χ. ο Ναυτίλος μεταφράζει: "είπε η γάτα στο ποντίκι και το έφαγε",ενώ η Ρασιδάκη στην έκδοση που έχω: "είπε η γάτα και το έφαγε".Όπως είπα,δεν έχω το πρωτότυπο,αλλά γνωρίζοντας την σχολαστικότητα του Ναυτίλου,υποθέτω πως σε αυτό υπάρχει πράγματι το έμμεσο αντικείμενο "στο ποντίκι",το οποίο η μεταφράστρια παρέλειψε εντελώς,αφού δεν έγραψε καν "του είπε",αλλά σκέτο "είπε".

Καλά ξεμπερδέματα εύχομαι...

Johnny Panic είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΧΩΡΙΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ είπε...

@Johnny Panic
Έλα ντε! Panic(ός)!!

Johnny Panic είπε...

Αυτό πάλι που ενώ έχεις τα διπλά μου(;) χρόνια,μου μιλάς στον πληθυντικό κι εγώ στον ενικό,πολύ μου αρέσει...

Ναυτίλε,σόρι για τη διαγραφή,αλλά αυτός το άρχισε πρώτος!

ναυτίλος είπε...

Με βλέπω Τζόνυ, να τρέχω στον Πειραιά, γιατί εκεί βρίσκεται η εξόριστη βιβλιοθήκη μου, για να διαβάσω τη μετάφραση της Ρασιδάκη...
"Πιστή" μετάφραση εννοώ αυτή που δεν παραλείπει ούτε προσθέτει φράσεις με αποτέλεσμα να διαστρεβλώνεται το νόημα του κειμένου. Για να είναι όμως μια "ωραία και πιστή" , πράγμα δύσκολο ενίοτε και ακατόρθωτο πρέπει να διατηρηθεί το ύφος, το στυλ του συγγραφέα...
Γι' αυτό ο Μουνέν μιλάει για ωραίες άπιστες.
Το ποντίκι στην τελευταία πρόταση δεν υπάρχει πάντως στο πρωτότυπο. Ούτε ακριβώς αυτό το "πέρα- δώθε" αλλά κάτι παρόμοιο,
και οι τοίχοι δεν είναι μεγάλοι σε όγκο ή σε ύψος αλλά σε μήκος κλπ κλπ.
Ωστόσο πρόκειται για ένα παραμύθι, όπως λέμε μύθος του Αισώπου, και η γλώσσα έπρεπε να είναι απλή και να κυλάει... Γι' αυτό "ο κόσμος κάθε μέρα και μικραίνει" ή "ολοένα και μικραίνει", που ουσιαστικά είναι και το συμπέρασμα του ποντικού. Ωστόσο θα δω και την άλλη απόδοση, ειδικά σε αυτή τη φράση και τα λέμε...

Johnny Panic είπε...

Α να χαθείς,με άδειασες κανονικά! ;-)
Πάντως συμφωνούμε θεωρητικά στα περί μετάφρασης.
Την μετάφραση της Ρασιδάκη μπορείς να τη βρεις πανεύκολα στο διαδίκτυο χωρίς να μετακινηθείς από τη θέση σου,αλλά εγώ φρόντισα ήδη από χθες να σου τη στείλω στα email,δεν την πήρες;

ναυτίλος είπε...

Την βρήκα. Καλή είναι...
Ωστόσο το:ο κόσμος στενεύει κάθε μέρα,αν και απόλυτα πιστό δεν μου αρέσει,θα ήθελα κάτι που να κυλάει πιο ωραία, μύθος είναι.
Υπάρχει και ένα λάθος: οι τοίχοι ναι μεν είναι μακριά και η μεταφράστρια πολύ ωραία λέει ότι τους είδε στο βάθος αλλά το επίθετο στη συνέχεια στα γερμανικά σημαίνει τοίχοι με μάκρος κι όχι μακρινοί όπως το έχει μεταφράσει.
Και το "συγκλίνουν" με ενοχλεί... πολύ λόγιο για ένα παραμύθι.
Ωστόσο πιστεύω ότι μια μετάφραση περιέχει μέσα της έστω και διακριτικά και μια ερμηνεία, αυτή του μεταφραστή!

ναυτίλος είπε...

Η μετάφραση της Ρασιδάκη:
"Αχ" είπε το ποντίκι, "ο κόσμος στενεύει κάθε μέρα. Στην αρχή ήταν τόσο πλατύς που φοβόμουν, συνέχισα να τρέχω, και χάρηκα όταν είδα τελικά στο βάθος δεξιά και αριστερά τοίχους, αλλά οι μακρινοί αυτοί τοίχοι συγκλίνουν με τόση ταχύτητα που έφτασα ήδη στο τελευταίο δωμάτιο και εκεί στη γωνία στέκει η παγίδα, και τρέχω καταπάνω της".
"Δεν έχεις παρά να αλλάξεις κατεύθυνση" είπε η γάτα και το έφαγε.

Ανώνυμος είπε...

Αλέξη, θα συμφωνήσω με τους προλαλήσαντες στο ότι η μετάφραση σου είναι πάρα, μα πάρα πολύ καλή! Προσδίδει στο παραμύθι περισσότερη δραματικότητα, και μεταφέρει πολύ πιο έντονα στον αναγνώστη το πανικό που έχει κυριεύσει το καημένο το ποντικάκι: π.χ. εγώ προτιμώ το δικό σου: «Στην αρχή ήταν τόσο μεγάλος που τον έτρεμα, έτρεχα πέρα-δώθε..» από το: «Στην αρχή ήταν τόσο πλατύς που φοβόμουν, συνέχισα να τρέχω..» της κ. Ρασιδάκη.
Θα ήθελα βέβαια να πω ότι η μετάφραση της κ. Ρασιδάκη είναι στο σύνολο της επίσης πολύ καλή και μια κι έχω ασχοληθεί λίγο κι εγώ με τη μετάφραση γνωρίζω καλά ότι όταν έχεις να μεταφράσεις ένα ολόκληρο βιβλίο ενδεχομένως να σου ξεφύγουν κάποια σημεία που θα μπορούσαν να δουλευτούν λίγο καλύτερα αν διέθετες περισσότερο χρόνο.
Τέλος, αν μου επιτρέπεις να πάρω λίγο από το χώρο σου, για να δώσω τα εύσημα μου στο φίλο μας και νεαρό Τζόνυ Πάνικ (τον διαβάζω πάντα όταν γράφει στο μπλογκ σου, στης Κατερίνας Μαλακατε και σε κάνα - δυο άλλα) για τα εύστοχα πάντα σχόλια του και την ορθή χρήση της ελληνικής γλώσσας με εκπληκτική ευχέρεια. Εύγε ρε Τζόνυ!

Βίκυ (από το ΄Αρνεμ..που τώρα είναι στην Αθήνα)

Sue G. είπε...

Δεν ξέρω γερμανικά για να κάνω τις ανάλογες συγκρίσεις με το πρωτότυπο, αυτό που διαβάζω όμως μου δίνει μια εξαιρετική αίσθηση ρυθμού και ροής εικόνων, ναυτίλε! Σαν παραμύθι (μικρός μύθος) που είναι το κείμενο, υποβάλει, κατά κάποιο τρόπο, το ύφος των λέξεων (και κάποιες φορές τις ίδιες τις λέξεις ή και τις εκφράσεις) που ένας μεταφραστής θα χρησιμοποιήσει και τούτη η μετάφραση αποδεικνύει πως σεβάστηκες αυτή την πολύ βασική συνθήκη. Πολύ όμορφο!

ναυτίλος είπε...

Βίκυ, έτσι είναι, όπως τα λες. Άλλο είναι να μεταφράσεις 5-6 σειρές κι άλλο ένα ολόκληρο βιβλίο που συχνά πρέπει να το ολοκληρώσεις μέσα σε προκαθορισμένο χρόνο. Αυτή είναι και μια σημαντική διαφορά μεταξύ ερασιτεχνικής και επαγγελματικής μετάφρασης.
Επίσης πρέπει να πω ότι η μετάφραση (κι όχι μόνο αυτή αλλά όλες όσες γίνονται στο μπλογκ) είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας και των δύο "Ναυτίλων"... Άλλο ένα πλεονέκτημα μιας ερασιτεχνικής μετάφρασης!

ναυτίλος είπε...

Sue, χαίρομαι που σου αρέσει!
Ακριβώς έτσι! Από τον τίτλο ξεκινάνε όλα.