Έστω και με 400 χρόνια καθυστέρηση, 390 για την ακρίβεια, μεταφράστηκε στα ελληνικά το θηριώδες έργο του Ρόμπερτ Μπέρτον: "Η ανατομία της μελαγχολίας" (1621). Με την έκδοση και του τρίτου τόμου από τις εκδόσεις Ηριδανός, ολοκληρώθηκε το πραγματικά φιλόδοξο εκδοτικό εγχείρημα. Συνολικά πάνω από 1800 σελίδες σε μετάφραση και πλούσιο σχολιασμό του Παναγιώτη Χοροζίδη. Ο θεολόγος και βιβλιοθηκάριος Ρόμπερτ Μπέρτον (1577-1640) έγραψε, στα τέλη της Αναγέννησης, μια πραγματεία για τη μελαγχολία κερδίζοντας πλήθος από φανατικούς αναγνώστες. Ανάμεσά τους ο Μίλτων, ο Κητς, ο Θάκερεϋ, ο Μπάυρον, ο Μέλβιλ, ο Μπέκετ και φανατικότερος όλων, ο Μπόρχες!
Ο τίτλος αυτού του υβριδικού, κωμικο-φιλοσοφικού και σατιρικού έργου είναι ψευδής. "Χαμένος στις ατραπούς των αιτίων, στη selva oscura της αρρώστιας, ο συγγραφέας αποσκιρτά σε μια παράτολμη αναπαράσταση της σύνολης ανθρώπινης συνθήκης, κατά τον τρόπο που ο Μέλβιλ μιλάει ή δε μιλάει για μια φάλαινα και ο Τζόυς για τον Οδυσσέα... Κάθε κουρέλι γνώσης, κάθε ψιχίο σκέψης, όλες οι ποικίλες (λογικές και εξωλογικές) αρθρώσεις του πολιτισμού συνωστίζονται σε ένα χαοτικό ψηφίδωμα. Στον αιώνα που σχηματίζονται οι βιβλιοθήκες, η Ανατομία δεν είναι παρά η γραφή ενός ισόβιου αναγνώστη, βιβλίο καμωμένο από βιβλία. Τράπεζα της πνευματικής μνήμης, δεξαμενή γνωμών και φθεγμάτων (το γλεντοκόπι του Σαρδανάπαλου της κλασικής παιδείας σύμφωνα με τον Σταρομπίνσκι), προσφέρει ένα καλειδοσκοπικό άνοιγμα σε κάθε περιοχή της γνωστικής συνείδησης, υφαίνοντας έναν ιστό από αναφορές, παραθέματα και υποσημειώσεις. Κινούμενος από το μύθο και το ανέκδοτο ως τη δοξογραφία και το ιστορικό παραλειπόμενο, από την επιστημονική απόδειξη και την ιατρική γνωμάτευση ως την παραίνεση και το κήρυγμα, ο Μπέρτον χώνει το νυστέρι του και στο έσχατο κύτταρο της ανθρώπινης φύσης..."
"Εδώ δεν έχει Κένταυρους, Άρπυιες και Γοργόνες, μόνο τον άνθρωπο η γραφίδα μου σκαλίζει. Εσύ είσαι το θέμα μου. Τη ζήση του ανθρώπου -πόθους, φόβους, οργή, ηδονή, χαρές, τρεχάματα- αυτά ανακατώνει το βιβλίο μου."
Σημειώσεις: Οι φωτογραφίες είναι από την ελληνική έκδοση και την αγγλική του 1832. Το απόσπασμα στα εισαγωγικά από την εισαγωγή του μεταφραστή.
4 σχόλια:
Ειχα διαβάσει πριν καιρό την παρουσίαση αυτού του εργου στην "Καθημερινή". πρέπει να ειναι πολυ εντυπωσιακό και μνημειώδες για την εποχή του. Αλλά σήμερα τετοια έργα γίνονται μάλλον εύκολα (όχι οτι δεν θα θέλουν κόπο, αλλά ευκολα ως προς τη συγκέντρωση του υλικού) μέσω διαδικτύου. Ήδη μου φαίνεται πως γίνονται. Τι νόημα έχουν; Σαν "εργασίες" μοιάζουν..Ενα σερφάρισμ αστο διαδίκτυο με μερικές λέξεις -κλειδιά (μελαγχολία, άνθρωπος, πνεύμα)θα μου δωσει τις ιδιες γνωσεις. τι με νοιάζουν οι επί τούτων όλων απόψεις ενος ανθρώπου, αν δεν ειναι μια ιδιαίτερη και πρωτότυπη σκέψη που να κατατείνει κάπου δημιουργικά,ή εστω ενας άνθρωπος που εγώ αγαπώ και για τον οποίο ενδιαφέρομαι (να τον γνωρίσω);
Πελλεγκρίνα, το έργο δεν είναι απλά εγκυκλοπαιδικό ώστε να το διαβάζει κανείς προκειμένου να αποκτήσει γνώσεις. Δεν θα είχε τη φήμη που έχει για κάτι τέτοιο και μόνο. Είναι ένα πρωτότυπο κι απολαυστικό ανάγνωσμα. Αν και δεν ξεκίνησα την ανάγνωσή του, δεν άντεξα να μην διαβάσω αρκετά αποσπάσματα. Είναι βέβαια γεμάτο από παραθέματα και αναφορές σε άλλα έργα, τα οποία συνήθως μνημονεύει ο Μπέρτον, αλλά όλα αυτά δεμένα με στοιχεία ειρωνείας και σάτιρας. Απ' ό,τι γράφει και στον πρόλογό του ο Κοπιδάκης, ο συγγραφέας έχει επινοήσει και δικά του αποφθέγματα που οι μελετητές του αγωνίζονται επί ματαίω να εντοπίσουν... "αθώες ζαβολιές της λογιοσύνης".
Άλλωστε και ο Μόμπι Ντικ του Μέλβιλ βρίθει παραθεμάτων και αναφορών (τουλάχιστον κατά το ήμισυ ίσως και περισσότερο). Μειώνει αυτό την αξία του;
Τέλος πάντων ας μην προτρέχω. Θα τα πούμε εκτενέστερα όταν το διαβάσω...
Η Χρυσάνθη βέβαια τρόμαξε απ' τον όγκο του και αμφιβάλλει ότι θα γίνει κάτι τέτοιο... τουλάχιστον σ' αυτή τη ζωή. Ωστόσο εγώ είμαι αισιόδοξος και θα την διαψεύσω. Όσο και να με γοητεύει ο Παράδεισος του Μπόρχες, προτιμώ αυτόν επί της γης!
α, ετσι αλλάζει!!
Δημοσίευση σχολίου