Το πορτραίτο μιας κυρίας

 "... the beauty of a day, the splendour of nature, the sweetness of the old English churchyard, the bowed heads of good friends..."

Το Πορτραίτο μιας κυρίας είναι αναμφίβολα ένα από τα ωραιότερα μυθιστορήματα του Χένρυ Τζέημς.

"The idea of the whole thing is that the poor girl, who has dreamed of freedom and nobleness, who has done, as she believes, a generous, natural, clear-sighted thing, finds herself in reality ground in the very mill of the conventional".

(Από το Σημειωματάριό του για την Ισαβέλα Άρτσερ)

Το πρώτο κεφάλαιο είναι από τα ωραιότερα της αγγλόφωνης λογοτεχνίας και ίσως η επιτομή του τζεημσιανού ύφους.

Κρίμα που η ελληνική μετάφραση που είχα στη βιβλιοθήκη μου (Ίκαρου Μπαμπασάκη, εκδ. Καστανιώτη) είναι κάτω του μετρίου και το καταστρέφει, κάτι άλλωστε που κάνει με συνέπεια στο μεγαλύτερο μέρος του μυθιστορήματος. Αν θυμάμαι καλά, με αφορμή την ομώνυμη ταινία της Τζέην Κάμπιον, είχαν κυκλοφορήσει δύο μεταφράσεις του βιβλίου. Την άλλη μετάφραση από τις εκδ. Λιβάνη δεν μπόρεσα να τη βρω, ώστε να την αξιολογήσω. Στη μετάφραση που είχα, οι λεπτές αποχρώσεις της αφήγησης του Τζέημς και των διαλόγων πάνε περίπατο. Ακόμη και χωρίς το αγγλικό πρωτότυπο, το οποίο τελικά διάβασα παρατώντας τη μετάφραση, το ελληνικό κείμενο (μάλλον χωρίς καμία επιμέλεια) έχει προβλήματα. Ο μεταφραστής έχει παράξενες εμμονές με ένα σωρό ελληνικές λέξεις και εκφράσεις που τις χρησιμοποιεί συνεχώς και αδικαιολόγητα διαστρεβλώνοντας όχι μόνο το ύφος αλλά ενίοτε και το νόημα. Το έξοχο πρώτο κεφάλαιο το ισοπεδώνει. Αρκεί να διαβάσει κανείς τις πρώτες προτάσεις για να το καταλάβει ενώ εμφανίζονται λέξεις που δεν έχουν θέση σε λογοτεχνικό έργο, όπως στην περιγραφή ενός πρωταγωνιστή, όπου μαθαίνουμε ότι το πρόσωπό του είναι "πλούσια κοσμημένο με καφεκάστανα γένια". Με το "καφεκάστανα" αποδίδει το "chestnut beard"! Επίσης, μέχρι τη μέση του μυθιστορήματος, όπου έφτασα κοιτώντας και το ελληνικό, χρησιμοποιεί τη λέξη "αλαμπής-ες" καμιά δεκαριά φορές μεταφράζοντας έτσι το "dull", το "lustreless", το "dingy" και ποιος ξέρει τι άλλο! Αλαμπής η πόλη, αλαμπής η μέρα, αλαμπές το πάρκο, αλαμπής η ακτίνα του βλέμματος, αλαμπείς διάφοροι χαρακτήρες του έργου, κ.λπ. ("ξέρω ήδη πολλούς άθλιους και αλαμπείς ανθρώπους" το dingy εδώ μεταφράζεται με δύο λέξεις: άθλιους και αλαμπείς). Τις περισσότερες φορές το watch και το look συνοδεύονται χωρίς λόγο από τη λέξη "εποπτευτικά" ενώ κάθε τόσο κάποιος έκανε κάτι "άσκεπτα". Oι "ignorant" μεταφράζονται συχνά ως "άμαθοι" και ο unselfish ως "αφίλαυτος". Με κάθε αφορμή εμφανιζόταν και ένα "εκπτυχώνω". Όσο για το "μιας που", δεν το συζητώ!

Αισιοδοξώ ότι κάποια στιγμή το σημαντικό αυτό μυθιστόρημα θα μεταφραστεί όπως του αξίζει...