"Αλλά όχι δεν ήταν η ίδια πόλη. Ούτε καν δύο πόλεις όμοιες, που τις χωρίζει απλώς ο χρόνος. Διότι δεν υπάρχει πόλη που επαναλαμβάνεται η ίδια επί σαράντα χρόνια. Δεν υπάρχει πόλη που να μπορεί να μένει ίδια έπειτα από τόσους χειμώνες όσο κι αν το προσπαθεί".
Ο μονόφθαλμος ντετέκτιβ Έκτορ Μπελασκοαράν Σάυν αναγκάζεται να ταξιδέψει από το Μέξικο Σίτι στη Μαδρίτη για βρει τον χρυσό θώρακα του Μοκτεσούμα, που τον έκλεψε ένας πρώην πρόεδρος της χώρας των απογόνων των Αζτέκων και να τον επιστρέψει στο Μεξικό. Δεν θα επεκταθώ περισσότερο στη ιστορία πάνω στην οποία βασίζεται το βιβλίο. Άλλωστε δεν λέει και πολλά. Για τους διεφθαρμένους Λατινοαμερικάνους πολιτικούς και για τους Ευρωπαίους αρχαιοκάπηλους μας έχουν μιλήσει πολλοί και μάλιστα πολύ πιο διεξοδικά. Μου φαίνεται αφελές να υποστηρίζουν κάποιοι ότι σ' αυτό το μυθιστόρημα ο Τάιμπο έχει σαν στόχο να καυτηριάσει την ισπανική αποικιοκρατία ή τη διαφθορά των πολιτικών της πατρίδας του. Τίποτα απ' όλα αυτά δεν κάνει χρησιμοποιώντας αυτή την προσχηματική ιστορία.
Ο Πάκο ουσιαστικά "παίζει" αντιπαραβάλλοντας την πρωτεύουσα της γενέτειρας του της Ισπανίας με την αγαπημένη του πόλη που κατοικεί από τα παιδικά του χρόνια, την Πόλη του Μεξικού. Πιο πολλά μαθαίνουμε γι' αυτήν την πόλη παρά για τη Μαδρίτη στην οποία περιπλανιέται ο ήρωάς του. Ο Σάυν πηγαίνει στην ισπανική πρωτεύουσα για πρώτη φορά στη ζωή του και βλέπει πως η πόλη για την οποία του μιλούσαν με τα καλύτερα λόγια οι γονείς του, που έφυγαν από την Ισπανία την εποχή του στρατηγού Φράνκο, δεν έχει καμία σχέση με αυτή που βλέπει ο ίδιος. Υποφέρει από το κρύο, από τη διαφορετική χρήση κάποιων ισπανικών λέξεων, από το φαγητό και τα αναψυκτικά που του σερβίρουν και από τους τύπους που κυκλοφορούν τη νύχτα. Προπάντων όμως, υποφέρει από νοσταλγία. Τριγυρνά στη Μαδρίτη περιγράφοντας την Πόλη του Μεξικού! Το πιο αξιοσημείωτο είναι ότι ενώ πίστευε πως γνώριζε την καστιλιάνικη πόλη από τις αφηγήσεις των γονιών του, διαπιστώνει τελικά ότι είναι αρκετά διαφορετική. Κι έτσι παθαίνει μια "χρονομνημονική απορρύθμιση".
Κι εδώ είναι που ο Μεξικανός συγγραφέας κλείνει το μάτι στον (Ισπανό κυρίως) αναγνώστη. Πολλά από αυτά που διαπιστώνει, ιδίοις όμμασιν, είναι βέβαια διαφορετικά απ' αυτά που θυμόταν απ' τους γονείς του αλλά και διαφορετικά από τη μαδριλένικη πραγματικότητα! Για παράδειγμα γράφει:
"Τα λιοντάρια της Κυβέλης στην πλατεία Σιμπέλες ήταν τρία και όχι τέσσερα". Και πιο κάτω πάλι: "Και γελώντας καθώς περνούσε δίπλα στο σιντριβάνι της Σιμπέλες με τα τρία μόνο λιοντάρια, συνειδητοποίησε ότι δεν ήταν μόνο αυτός που είχε απατηλή μνήμη".
Το βιβλίο το διάβασα στη Μαδρίτη κι έμεινα έκπληκτος όταν διαπίστωσα (ιδίοις κι εγώ όμμασιν) ότι τα λιοντάρια είναι τελικά δύο, όπως φαίνεται και στην παρακάτω φωτογραφία. Στην αρχή νόμισα ότι απλά έκανε ένα λάθος αλλά η διπλή αναφορά με έβγαλε από την πλάνη. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τον ξεροπόταμο Μανθανάρες, που κάποτε "αυτοκτονούσαν πέφτοντας από τη γέφυρα με ένα βάρος στο λαιμό..." O Σάυν δεν πάσχει μόνο από χρονομνημονική απορρύθμιση αλλά και από χωρομνημονική. Το σώμα του βρίσκεται βρίσκεται στη Μαδρίτη, ενώ η καρδιά του στο Μεξικό. Άλλη η Μαδρίτη των γονιών του, άλλη αυτή την οποία βλέπει και άλλη η πραγματική!
Πέρα από τα "κρυφά" αυτά παιχνίδια χαίρομαι να διαβάζω τη δεξιοτεχνική γραφή του Πάκο Τάιμπο ή Πιτ, όπως του αρέσει να τον αποκαλούν. Απολαμβάνω τον απαράμιλλο Έκτορα Σάυν με τις εμμονές του και τα καπρίτσια του, απολαμβάνω τους ευρηματικούς τίτλους των 36 λιλιπούτειων κεφαλαίων και τέλος, απολαμβάνω το εξαιρετικό του χιούμορ και τις σχεδόν σουρεαλιστικές του επιβραδύνσεις: τη γυναίκα στο διπλανό παράθυρο, τους αστυνομικούς με τα τσούρος και τη ζεστή σοκολάτα ή τους υπαίθριους βιβλιοπώλες. Ακόμα κι αν το "Αντίο Μαδρίτη" δεν φτάνει το επίπεδο των άλλων περιπετειών του Μπελασκοαράν, ακόμα κι αν ο Τάιμπο δείχνει να βαριόταν όταν το 'γραφε, δεν παύει να είναι ένα αξιόλογο μυθιστόρημα.
Θα τελειώσω την ανάρτηση με ένα σχόλιο για κάτι που με ενόχλησε. Ο Ανταίος Χρυσοστομίδης, τον οποίο εκτιμώ ιδιαίτερα και ως μεταφραστή και ως δημοσιογράφο, έχει γράψει ένα βιβλίο με τίτλο: "Οι κεραίες της εποχής μου", που βασίζεται στις εξαιρετικές ομώνυμες εκπομπές της τηλεόρασης με συνεντεύξεις αξιόλογων λογοτεχνών. Ανάμεσα στους συγγραφείς θα ήταν και ο Τάιμπο, αλλά όταν ο Χρυσοστομίδης και το συνεργείο του πήγαν στο Μεξικό για την προγραμματισμένη συνάντηση, ο Τάιμπο είχε φύγει για μια έκθεση βιβλίου στην Ινδία. Αντί ο Χρυσοστομίδης να αποσιωπήσει το γεγονός ή να κάνει μια απλή αναφορά, έγραψε δύο ολόκληρες σελίδες, όπου ειρωνεύεται το συγγραφέα και την δήθεν αριστεροσύνη του με εκφράσεις του τύπου:
"Από τους πολύ αριστερούς... μόνο που οι πολιτικές απόψεις, μερικές φορές δεν συμβαδίζουν με τον χαρακτήρα των ανθρώπων. Έχω γνωρίσει ανθρώπους που θέλουν να σώσουν τον κόσμο και δακρύζουν όταν βλέπουν την κόκκινη σημαία, αλλά ξυλοφορτώνουν συστηματικά τη γυναίκα τους".
Τρεις φορές μάλιστα ειρωνεύεται το ΙΙ στο όνομα του συγγραφέα γράφοντας: "Ο Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο ο ΙΙ (το ΙΙ, ακριβώς όπως στους βασιλιάδες και στους πάπες)" ή στην επόμενη σελίδα: "... ίσως να φταίει εκείνο το παράξενο ΙΙ για το οποίο ο Φρόιντ σίγουρα θα είχε να πει πολλά. Ίσως να φταίει η πεποίθηση ότι οι μεγάλοι επαναστάτες δεν έχουν να δώσουν λόγο σε κανένα".
Αν όμως το έψαχνε λιγάκι, θα έβλεπε ότι ο Τάιμπο βάζει το ΙΙ στο όνομά του για να διακρίνεται από τον πατέρα του, που έχει το ίδιο όνομα και είναι κι εκείνος συγγραφέας και δημοσιογράφος, κι όχι γιατί διακατέχεται από "βασιλικό" σύνδρομο. Στο wikipedia μάλιστα υπάρχει και γι' αυτόν λήμμα ως Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο Ι.
Σε περίπτωση όμως που ο Μεξικανός δημιουργός ήταν συνεπής στο ραντεβού του, είμαι βέβαιος πως ο Χρυσοστομίδης θα εκθείαζε και τον άνθρωπο και την επαναστατικότητά του, όπως έκανε και για τους άλλους 33 συγγραφείς που ήταν συνεπείς. Αναμφίβολα πρόκειται για μια άτυχη στιγμή του Έλληνα διανοούμενου, αταίριαστη προς το ήθος του.
Σημειώσεις: Η πρώτη εικόνα είναι έργο του Αντόνιο Ροντρίγκεζ και απεικονίζει τον τελευταίο ουσιαστικά βασιλιά των Αζτέκων Μοκτεζούμα. Στη δεύτερη εικόνα είναι ο Τάιμπο και στην τρίτη η Κυβέλη με τα δύο λιοντάρια στην ομώνυμη πλατεία της Μαδρίτης. Στην τελευταία εικόνα ένα σκίτσο της Μόνικα Μουνιόθ, που ανακάλυψα στο διαδίκτυο και απεικονίζει τον δημοφιλή μονόφθαλμο ντετέκτιβ.(15/20)
6 σχόλια:
Γιατί να την αποσιωπήσει, ναυτίλε; Η κατάσταση που δημιούργησε ο Τάιμπο ΙΙ ήταν επιεικώς πολύ απαράδεκτη (sic) για να περάσει έτσι, στα σιωπηλά. Καλό είναι να γνωρίζουμε εμείς οι αναγνώστες και κάτι μη ιδανικό για εκείνους που διαβάζουμε - αν μη τι άλλο, προκύπτουν ενδιαφέρουσες σκέψεις για τον διαχωρισμό ατόμου-έργου. Συμφωνώ όμως πως ο Χρυσοστομίδης έπρεπε να κρατήσει αρκετά πιο χαμηλούς τόνους στον λόγο του.
Sue, πιστεύω ότι τον πρώτο λόγο έχει ο δημιουργός και μάλιστα το έργο του. Αν ο Τάιμπο υπήρξε ασυνεπής σε ένα (υπεραντλαντικό) ραντεβού, δεν είναι αυτός λόγος για να τον χαρακτηρίσουμε ψευτοεπαναστάτη και με άθλια ρητορικά τεχνάσματα να υπονοήσουμε ότι ίσως μάλιστα να είναι από τους δήθεν αριστερούς που βαράνε τη γυναίκα τους! Ή να τον αποκαλούμε κομπλεξικό επειδή γράφει το ΙΙ στο όνομά του, χωρίς να μπούμε στον κόπο να δούμε τι είναι αυτό το ΙΙ. Τόσο ωραία προετοιμασία είχε κάνει λοιπόν ο δημοσιογράφος! Ή μήπως το άρπαξε κι αυτό σαν αφορμή για να τον θάψει βαθύτερα;
Αυτές οι δύο σελίδες το μόνο που δείχνουν είναι μικροπρέπεια και κακεντρέχεια για τον Χρ. Ο Τάιμπο απλά υπήρξε ασυνεπής σε ένα ραντεβού, που κατά πάσα πιθανότητα το είχε κλείσει σε δύο μέρη ταυτόχρονα.Η άποψή μου είναι ότι οι δημοσιογράφοι οφείλουν να είναι πιο σεμνοί απέναντι σε καταξιωμένους (όπως οι ίδιοι ομολογούν) δημιουργούς, και όχι να να τους θάβουν για ασήμαντη αφορμή.
Ειλικρινά, εσύ πιστεύεις ότι η ασυνέπεια αυτή αρκεί για να γραφτούν αυτά και με αυτό το ύφος;
Και κάτι ακόμα. Πιστεύεις ότι ο Χρ. θα έγραφε πάλι τα ίδια αν ο Τάιμπο έδινε τα δικαιώματα των βιβλίων στον Καστανιώτη, του οποίου είναι υπεύθυνος;
Τέλος, προσωπικά διαχωρίζω τον κάθε δημιουργό από το έργο του. Με ενδιαφέρουν οι βιογραφίες τους ως το σημείο που διαφωτίζουν το έργο τους. Αλλιώς τι θα λέγαμε για τον κάθε Σελίν ή Πάουντ, που διαβάζουμε; Ποτέ δεν θεώρησα τους δημιουργούς "ιδανικών έργων" ως ιδανικούς ανθρώπους και γιατί να είναι άλλωστε. Λογοτέχνες είναι, δεν είναι πολιτικοί.
Αυτό είναι κι ένα από τα πράγματα που με ενόχλησαν στις εκπομπές του Χρυσοστομίδη και της Χαρτουλάρη (ας μην την ξεχνάμε, μαζί κάνανε τις εκπομπές): Η προσπάθεια εξιδανίκευσης των δημιουργών ως ανθρώπων, αυτών τουλάχιστον που ήταν συνεπείς στο ραντεβού... Αυτό όμως δεν μπορώ να το προσάψω γιατί είναι κάτι που συνηθίζεται σε αυτού του είδους τις δημοσιογραφικές εκπομπές.
Δεν διαφωνώ καθόλου, ναυτίλε, με όσα λες για τους χαρακτηρισμούς που προσάπτει ο Χρ. στον Τάιμπο. Το αντίθετο, μάλιστα και δεν θεωρώ, επίσης καθόλου, πως η προετοιμασία της συγκεκριμένης εκπομπής (που απ'ότι έχει φανεί είναι σοβαρή και μεθοδική, αυτό το τελευταίο χάρη στην Χαρτ. όπως λέει ο Χρ.) που πήγε εντελώς χαμένη είναι λόγος για να τον περιγράψει όπως τον περιέγραψε. Ήταν πολλοί λόγοι μαζί.
Εκτός από την ασυνέπειά του ήταν και μεγάλη ανευθυνότητα του Τάιμπο όλος ο χειρισμός της κατάστασης και εντελώς απαξιωτική η στάση του σε ένα ολόκληρο τηλ.συνεργείο. Ήμουν στην παρουσίαση του βιβλίου και ο ίδιος ο Χρ. είπε -αν θυμάμαι καλά- πως ο Τάιμπο δεν μπήκε καν στον κόπο να απαντήσει ο ίδιος στα επίμονα τηλεφωνήματα του Χρ. παρά του έστειλε μόνο δύο emails. (Εμένα αυτό μού έδωσε την εντύπωση ότι θα μπορούσε και να τα είχε στείλει η γραμματέας του). Ακόμη όμως και μετά απ' αυτό, θα μπορούσε ο Τάιμπο να στείλει ένα τυπικό email και να "απολογηθεί" -όπως θα έκαναν οι περισσότεροι από εμάς- αλλά δεν. Σ' αυτό θα συμφωνήσω με τον Χρ. ότι είναι θέμα χαρακτήρα και ισχύει για τον καθένα μας, πόσω μάλλον για κάποιο δημόσιο πρόσωπο τέτοιου βεληνεκούς.
Αυτό με τα δικαιώματα δεν το σκέφτηκα αλλά δεν νομίζω ότι είναι σοβαρός λόγος για να κάνει ο οποιοσδήποτε τέτοια επίθεση σ' έναν συγγραφέα. Άλλωστε, ο πρώτος συγγραφέας είναι ή ο τελευταίος που αρνείται τα δικαιώματα των βιβλίων του στον Καστανιώτη;
Ένα από τα πράγματα που μου άρεσε στις "Κεραίες" ήταν το ότι παρουσίαζαν μια καλή γενική εικόνα των συγγραφέων όπως όλες οι δημόσιες -αποδεκτής ποιότητας- τηλεοπτικές παραγωγές οφείλουν να κάνουν, και που έδειχναν κα τα καλά και τα κακά τους. Όπως στην περίπτωση της Γκόρντιμερ -που "ανήκει" στον Καστανιώτη- και που ήταν απότομη κι αυταρχική (τουλάχιστον στην αρχή), οι Χρ.+Χαρτ. δεν έκοψαν τις αντίστοιχες σκηνές - το θυμάμαι αυτό πολύ καλά γιατί είχα σκεφτεί ότι έκαναν γκάφα που το άφησαν (που φυσικά δεν έκαναν διότι ήταν επιλογή τους να τις βγάλουν στον αέρα). Δεν το θεώρησα εξιδανίκευση γιατί, μην ξεχνάς πως, η καλή εικόνα δεν είναι μόνο στο χέρι των παραγωγών της σειράς - οι περισσότεροι συγγραφείς σήμερα προσέχουν ιδιαίτερα την εικόνα τους.
Και βέβαια προέχει το έργο, ναυτίλε, όταν συγκρίνεται με τον δημιουργό του αλλά προσωπικά δεν μπορώ να τα διαχωρίσω τόσο εύκολα - παραείναι πολλά αυτά που συνυπολογίζω, φαίνεται. Σίγουρα όμως δεν εξιδανικεύω τους συγγραφείς.
Επαναλαμβάνω, αυτές τις δύο σελίδες τις θεωρώ πολύ ατυχή στιγμή του Αν.Χρ. Επίσης, δεν ανέφερα την Μ.Χαρτουλάρη γιατί ναι μεν είναι συνδημιουργός της εκπομπής αλλά το βιβλίο, και οι επίμαχες σελίδες του, είναι του συγγραφέα Χρυστοστομίδη.
Sue, γενικά συμφωνούμε. Τις πιο πολλές εκπομπές τις είδα και ήταν εξαιρετικές! Ο Χρυσοστομίδης έκανε σπουδαία δουλειά. Κι αυτό αντανακλάται και στο βιβλίο. Θυμάμαι χαρακτηριστικά αυτή με τον Οζ. Δυστυχώς αυτή με την Γκόρντιμερ δεν την είδα.
Αυτό με τον Καστανιώτη δεν το είπα με την έννοια ότι ο Χρυσοστομίδης θα ήθελε να επιδιώξει τη μεταγραφή του Τάιμπο. Άλλωστε ο Χρ. είναι φίλος με τον Πετσόπουλο. Απλά σκέφτηκα την πιθανότητα να ήταν ήδη ο Τάιμπο συγγραφέας του Καστανιώτη. Θα τολμούσε να τον δυσφημήσει τόσο ή θα είχε αρκεστεί σε μια απλή αναφορά της ασυνέπειάς του;
Κατάλαβα την έννοια με την οποία το είπες, ναυτίλε, αυτό με τον Καστανιώτη και τα δικαιώματα αλλά δεν μπορώ να απαντήσω με σιγουριά σ' αυτό που με ρωτάς - ίσως αν είχε τα δικαιώματα του Τάιμπο ο Καστανιώτης και ο Τάιμπο να δρούσε διαφορετικά και ο Χρ. να ήταν πιο ήπιος. Τώρα που το ξανασκέφτομαι, σ' αυτήν την περίπτωση (και με τη δεδομένη συμπεριφορά του Τάιμπο) ο Χρ. θα είχε ακόμη ένα λόγο παραπάνω να είναι οξύς. :-))
Ότι συνέβη με την Γκόρντιμερ είναι όπως το γράφει (με πολύ κομψό τρόπο) ο Χρ. στην σελ. 162 του βιβλίου - ήταν ένας διάλογος με τον Χρ. να ρωτά με τον χαρακτηριστικό ήπιο τόνο του και την δυναμική Γκόρντιμερ να απαντά τόσο γρήγορα και με τόση αυστηρότητα... Το πρόσωπό της ήταν σχεδόν άκαμπτο. Αν ποτέ ανέβει ξανά στο διαδίκτυο το αρχείο της ΕΡΤ θυμήσου να το δεις.
Καλημέρα, σήμερα αναρτήθηκε στις Στάχτες. Ευχαριστώ πολύ! http://staxtes.com/2003/?p=4550
Δημοσίευση σχολίου