John Le Carre, Folio Society, 2010.
"Έχασαν αυτοί που έπρεπε να χάσουν, κέρδισαν όμως αυτοί που δεν έπρεπε να κερδίσουν"
(Από ένα σχόλιο Βερολινέζου μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου
Με το βιβλίο αυτό ολοκλήρωσα την ανάγνωση της περίφημης τριλογίας του Κάρλα. Θα έλεγα μάλιστα, πως η τριλογία ολοκληρώθηκε με τον καλύτερο τρόπο, αφού το τρίτο μέρος είναι ίσως και το καλύτερο. Επιπλέον, ο μεταφραστής είναι πια πλήρως εξοικειωμένος με το ύφος του Λε Καρέ και το αποδίδει θαυμάσια.
Με το βιβλίο αυτό ολοκλήρωσα την ανάγνωση της περίφημης τριλογίας του Κάρλα. Θα έλεγα μάλιστα, πως η τριλογία ολοκληρώθηκε με τον καλύτερο τρόπο, αφού το τρίτο μέρος είναι ίσως και το καλύτερο. Επιπλέον, ο μεταφραστής είναι πια πλήρως εξοικειωμένος με το ύφος του Λε Καρέ και το αποδίδει θαυμάσια.
Ο Τζορτζ Σμάιλι, ο διοπτροφόρος πράκτορας των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών έρχεται για τελευταία φορά αντιμέτωπος με τον Σοβιετικό αντίπαλό του, τον Κάρλα. Οι ομάδες των Ρώσων αυτοεξόριστων είναι τα πιόνια σ' ένα περίπλοκο παιχνίδι που παίζεται ανάμεσα στο Παρίσι, το Λονδίνο, το Βερολίνο, τη Βέρνη και το Αμβούργο. Βέβαια στο τέλος ο Σμάιλι θα βγει νικητής, αλλά όλες οι νίκες του Σμάιλι έχουν τη γεύση της ήττας κι αυτό ακριβώς είναι ένας από τους λόγους που κάνουν τα παρωχημένα ίσως για πολλούς μυθιστορήματα κατασκοπίας του Λε Καρέ αξιανάγνωστα!
Οι κατάσκοποι του Λε Καρέ είναι κυρίως κακοπληρωμένοι γραφειοκράτες, σκυμμένοι για ατελείωτες ώρες πάνω από χονδρούς φακέλους προκειμένου να ανακαλύψουν το ψεγάδι που θα τους οδηγήσει σε κάποιο στοιχείο σημαντικό. Από την άλλη, οι προϊστάμενοί τους λειτουργούν ως πολιτικοί που τους βάζουν εμπόδια, καθώς πρέπει να ελίσσονται μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας. Ο Λε Καρέ έχοντας δουλέψει για χρόνια στις Μυστικές Υπηρεσίες ξέρει από πρώτο χέρι τον τρόπο λειτουργίας τους. Ο δικός του ήρωας βρίσκεται στον αντίποδα του ήρωα του Φλέμινγκ... Είναι χοντρός, δυσκίνητος, οδηγεί άσχημα και όχι μόνο δεν περιτριγυρίζεται από ωραίες γυναίκες, αλλά η μοναδική γυναίκα που έχει, τον απατά συστηματικά! Διακρίνεται για την απεριόριστη υπομονή κι επιμονή του. Μπορεί για μέρες να σκαλίζει φακέλους και αρχεία ή να ρωτάει και να ανακρίνει με τις ώρες, ακόμα και τον πιο άσχετο με την υπόθεση που ερευνά. Πιο πολύ θα του ταίριαζε το επάγγελμα του αρχαιολόγου, παρά του κατασκόπου... Ας μην ξεχνάμε ότι παράτησε την Οξφόρδη, που θα του εξασφάλιζε την καριέρα ενός λόγιου καθηγητή γερμανικής λογοτεχνίας, για το επάγγελμα του μυστικού πράκτορα.
Αν όλη η τέχνη του Λε Καρέ εξαντλείτο στο να μας δείχνει με ρεαλισμό τον τρόπο που λειτουργούσαν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου οι Μυστικές Υπηρεσίες, δεν θα μιλάγαμε για μυθιστορήματα αλλά για χρονικά ή απομνημονεύματα ή μαρτυρίες. Τι είναι αυτό που τα κάνει να ξεχωρίζουν, πέρα βέβαια από την αναμφισβήτητη τέχνη της γραφής του δημιουργού τους για την οποία έχω ξαναγράψει; Είναι μήπως η νοσταλγία που έχει διαποτίσει όλη την ατμόσφαιρα των βιβλίων του; Η νοσταλγία για έναν πιο "ξεκάθαρο" πόλεμο, όπως ήταν ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, όπου οι εχθροί ήταν ορατοί και συγκεκριμένοι; Αυτό φαντάζομαι είναι κοινός τόπος για όλους τους πρωταγωνιστές του Ψυχρού Πολέμου. Είναι μήπως η αληθοφάνεια των χαρακτήρων που επινοεί και ιδιαίτερα του Σμάιλι; Για μένα ο παχουλός του καθηγητής είναι τόσο αληθοφανής όσο και η Λιλιπούπολη του Γκιούλιβερ! Πόσοι κατάσκοποι όταν κερδίζουν μια υπόθεση νιώθουν σα να είναι χαμένοι; Πόσοι πιστεύουν ότι Ανατολικοί και Δυτικοί, σε τελευταία ανάλυση, είναι το ίδιο και το αυτό; Ο Τζορτζ Σμάιλι είναι η μεγάλη δημιουργία του Λε Καρέ, είναι ο Λε Καρέ αυτοπροσώπως, είναι ο ώριμος συγγραφέας, που έξω από το παιχνίδι πια, παρατηρεί τον Ψυχρό Πόλεμο και σχολιάζει άλλοτε με κυνισμό κι άλλοτε με θλίψη τα τεκταινόμενα. Είναι ο Βερολινέζος που έκανε το παραπάνω σχόλιο μετά την πτώση του Τείχους...
Πέρα απ' αυτό υπάρχει και κάτι ακόμα: Η αίσθηση ότι ο κόσμος της κατασκοπίας με τους αδίστακτους επιτελείς των Υπηρεσιών, που δεν διστάζουν να θυσιάσουν ανθρώπινες ζωές για μια αμφίβολη νίκη, με τους πράκτορες-πιόνια που δεν γνωρίζουν ποιο σκοπό υπηρετούν και τους διπλούς πράκτορες ή προδότες που σαν χαμένοι προσπαθούν να βρουν την άκρη, είναι κατά βάθος μια μικρογραφία του κόσμου μας. Ο Σκορτσέζε χρειάστηκε να επεκταθεί στον κόσμο του χρηματιστηρίου ή των τραπεζών για να μας δείξει ότι τελικά δεν διαφέρει και τόσο από τον κόσμο των γκάνγκστερ, που ήταν το αγαπημένο του πεδίο. Ναι, ο κόσμος του Λε Καρέ παραμένει επίκαιρος όπως και ο κόσμος του Σκορτσέζε, αλλά εδώ υπάρχει και κάτι επιπλέον: η τριλογία του Λε Καρέ, σε όλες της τις πτυχές, είναι διαποτισμένη από μια αθεράπευτη μελαγχολία και απαισιοδοξία.
Σημειώσεις: Οι δύο πρώτες εικόνες είναι από την εικονογράφηση του Tim Laing στην έκδοση της Folio Society. Στη συνέχεια, φωτογραφία από την τηλεταινία με τον Άλεκ Γκίνες στο ρόλο του Σμάιλι, πρόκειται για τη συνάντηση με τον Κάρλα. Στην τελευταία, ο Άλεκ Γκίνες με τον συγγραφέα κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων. Διάβασα το βιβλίο παράλληλα με το αγγλικό κείμενο. Αξίζει να διαβαστεί η εισαγωγή που έχει γράψει το 2000 ο Λε Καρέ. Για τους κινηματογραφόφιλους να σημειώσω, ότι η μελαγχολία ήταν χαρακτηριστικό των παλαιότερων δημιουργιών του Σκορτσέζε, που μπορεί να μην ήταν τόσο εντυπωσιακές όσο αυτές που γύριζε μετά τη δεκαετία του '90, αλλά για μένα παραμένουν ανυπέρβλητες. Η αναφορά μου αφορά την τελευταία του ταινία, τον Λύκο της Γουώλ Στρητ. Επίσης, λέγεται ότι ο Άλφρεντσον ετοιμάζει τη δεύτερη ταινία μετά το Tinker Tailor Soldier Spy, με πρωταγωνιστή πάλι τον εξαιρετικό Γκάρι Όλντμαν και μάλλον πρόκειται για το "Οι άνθρωποι του Σμάιλι". Για δεύτερη φορά δηλαδή, θα παραλείψουν το δεύτερο μέρος της τριλογίας, τον "Εντιμότατο μαθητή". Το ίδιο είχε γίνει και στις τηλεταινίες με τον Άλεκ Γκίνες, λόγω του κόστους παραγωγής που θα ήταν υπερβολικό στο δεύτερο βιβλίο.(17/20)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου