Η Ωραία του Κυρίου - 2

Αλμπέρ Κοέν, εκδ. Χατζηνικολή, μτφ. Ιωάννα Χατζηνικολή.

Albert Cohen, εκδ. Pleiade.

"Είναι τελικά απαραίτητο για ένα συγγραφέα να 'χει γράψει πολλά βιβλία; Ο Τολστόι δεν έγραψε παρά τρία μεγάλα βιβλία και ο Θερβάντες ένα και μοναδικό". 

"Η Ωραία του Κυρίου" (1968) ανήκει στη χορεία των μεγάλων μυθιστορημάτων που καταφέρνουν μέσα στις σελίδες τους να περικλείσουν έναν ολόκληρο κόσμο ή για να είμαι πιο ακριβής, ολόκληρο τον κόσμο... Μέσα στις 1000 σελίδες του ξετυλίγεται η ερωτική ιστορία του Σολάλ και της Αριάν τη δεκαετία του '30: Τετρακόσιες σελίδες για να κατακτήσει ο Σολάλ, ως άλλος Δον Ζουάν, την παντρεμένη με έναν μικροαστό υπάλληλο, Αριάν. Άλλες διακόσιες ενός ευτυχισμένου έρωτα σε ντελίριο, για να παρακολουθήσουμε, στις τελευταίες τετρακόσιες σελίδες, συγκλονισμένοι, την αργή, βασανιστική αλλά αναπόφευκτη παρακμή αυτού του έρωτα, που θα καταλήξει στο θάνατο μέσα σε ένα σκηνικό βγαλμένο από την κόλαση. Ο Κοέν "εκτελεί", ως δήμιος, τον μύθο του ερωτικού πάθους. Ο Σολάλ και η Αριάν κρίνονται ένοχοι εξαπάτησης: Θέλησαν να ζήσουν έναν διαρκή έρωτα "χημικά καθαρό", δηλαδή απαλλαγμένο απ' ο,τιδήποτε δεν είχε σχέση με το αίσθημά τους. Αυτό όμως που έζησαν, στην πραγματικότητα, δεν ήταν παρά μια παρωδία του έρωτα... Πάσχισαν να διατηρήσουν, πάση θυσία, αναλλοίωτο το πάθος τους και διαπίστωσαν ότι αυτό ήταν ανέφικτο. Ο έρωτας πρέπει σταδιακά να μετουσιωθεί σε αγάπη, ο πόθος σε τρυφερότητα, η ερωτική έλξη σε  αλληλοεκτίμηση... ο έρωτας για να διαρκέσει χρειάζεται υποχωρήσεις, συμβιβασμούς, μεταμορφώσεις. Πόσο θα μπορούσε να διατηρηθεί ένας έρωτας γεννημένος μέσα στο πάθος και στη δίνη των αισθήσεων, απόλυτα εξαρτημένος από την ομορφιά και τη νεότητα;

"Η Ωραία του Κυρίου" είναι ένα ιδιόμορφο μυθιστόρημα. Υμνεί τον έρωτα ενώ ταυτόχρονα τον χλευάζει για να αφήσει τελικά τον έκπληκτο αναγνώστη να κοιτάζει έναν απογυμνωμένο σκελετό, εκεί που κάποτε υπήρξε η ενσάρκωση της ομορφιάς! Ο Κοέν μπορεί να σαρκάζει το πλέον πολυπαινεμένο από όλα τα αισθήματα αλλά κατά βάθος νιώθει τρυφερότητα και συμπόνοια για τον άνθρωπο που πασχίζει να ζήσει μέσα στη λάμψη της ματαιοδοξίας του, ενώ στο τέλος όλα θα γκρεμιστούν. Άνθρωποι που φορούν τα "καλά" τους για να βγουν στη σκηνή, να θαμπώσουν και να θαμπωθούν έως τη στιγμή που θα πέσει η αυλαία. Αξιολύπητοι γελωτοποιοί! Ο Εκκλησιαστής και ο εβραϊσμός του Κοέν είναι πανταχού παρόντες.   

"Ατελείωτες συζητήσεις, ανακωχές φιλίας που την καθησύχαζαν και της απεδείκνυαν ότι ο δεσμός τους ήταν της ψυχής και όχι μοναχά του σώματος, αιωνίως καινούρια απόλαυση να μιλάνε για τον εαυτό τους, να λάμπουν, να είναι έξυπνοι και ωραίοι και ευγενείς και τέλειοι. Δύο ηθοποιοί, απασχολημένοι να αρέσουν ο ένας στον άλλον, υποκριτές σε παράτα, σκεφτόταν αυτός για μια ακόμα φορά, αλλά δεν τον ενδιέφερε, ήταν εξαίσιο, και όλα της τον μάγευαν..."

Πέρα από ένα βιβλίο για τον έρωτα (ή κατά του έρωτα) "Η Ωραία του Κυρίου" είναι ένα μυθιστόρημα όπου ξεδιπλώνεται όλη η α-νόητη γραφειοκρατία της Κοινωνίας των Εθνών και η ανικανότητά της να βοηθήσει χώρες του Τρίτου Κόσμου ή να αντιδράσει στην απειλή του ναζισμού. Ένα κωμικό μυθιστόρημα όπου περιγράφονται, με ιδιαίτερο χιούμορ και πικρόχολη ειρωνεία, οι κοινωνικές σχέσεις που στηρίζονται στο χρήμα και την επιρροή και όπου σατιρίζονται οι μικροαστικές νοοτροπίες των ανερχόμενων τάξεων. Όπως είπα και πιο πάνω, ολόκληρος κόσμος βρίσκεται μέσα σ' αυτές τις 1000 σελίδες...

Δεν γνωρίζω αν έχει γραφτεί ποτέ κάτι παρόμοιο με το μυθιστόρημα αυτό. Η μοναδική τέχνη του Κοέν έγκειται στην ικανότητά του να γράφει συγχρόνως για την ευτυχία αλλά και τον τρόμο που μπορεί να προκαλέσει ο σαρκικός πόθος. Η γραφή του να γίνεται άλλοτε αισθησιακή κι άλλοτε κυνική. Να συνυπάρχει ο Τζόυς με τον Σταντάλ! Σελίδες βγαλμένες από την γαλλική λογοτεχνική παράδοση του 19ου αιώνα που φτάνει έως τον Προυστ, μαζί με εσωτερικούς μονολόγους... Και πίσω από όλα αυτά να κρύβεται ένας δαιμόνιος Εβραίος που διασκεδάζει γράφοντας με τόλμη εξαίρετες κωμικές σκηνές, πατώντας με το ένα πόδι σε μια λογοτεχνία πολύ πίσω από την εποχή του και με το άλλο σε μια λογοτεχνία, ποιος ξέρει;... κοενική!

"Πόσο όμορφη ήταν... Αφήστε με να σας κοιτάζω, του είπε, και έκανε προς τα πίσω για να τον δει ολόκληρο, τον ανέλυσε, του χαμογέλασε, ω τέλεια δόντια της νιότης. Θα πρέπει να ζυγίζει εξήντα κιλά, και από αυτά, τα σαράντα είναι νερό, σκέφτηκε αυτός. Είμαι ερωτευμένος με σαράντα κιλά νερό, σκέφτηκε. Τι σκέφτεστε; τον ρώτησε αυτή. Τη γάτα μου, της είπε..."      

Σημειώσεις: Η πρώτη εικόνα είναι διαφημιστική αφίσα της Αναγνωστικής Εταιρείας της Κέρκυρας. Στην Κέρκυρα το 2011 ιδρύθηκε το Σωματείο «Φίλοι του Ιδρύματος Mémoire Albert Cohen» (www.albertcohen.gr). Η δεύτερη και η τέταρτη εικόνα είναι έργα του Αυστριακού ζωγράφου Γκούσταβ Κλιμτ (1862-1918) και η τρίτη της Πολωνέζας Tamara de Lempicka (1898-1980). Το μότο της ανάρτησης με τους μπλε χαρακτήρες είναι από συνέντευξη του Κοέν. Ο Κοέν έγραψε μόνο τέσσερα μυθιστορήματα, δύο αφηγήματα, μία ποιητική συλλογή και ένα τόμο με ημερολογιακές σημειώσεις. Το τελευταίο του μυθιστόρημα ("Οι Γενναίοι") περιλαμβανόταν στην "Ωραία του Κυρίου" αλλά μετά από την σθεναρή αντίδραση του εκδότη Γκαλιμάρ, ο Κοέν το "αποκόλλησε" και το εξέδωσε την επόμενη χρονιά, το 1969. Ο Εκκλησιαστής έχει εκδοθεί από τον Ολκό το 1993 σε έναν απαράμιλλο τόμο και σε μετάφραση Α. Ίσαρη με επίμετρο και σχόλια Κοπιδάκη. "Η Ωραία του Κυρίου" εκδόθηκε το 1968, εποχή ακμής του nouveau roman στη Γαλλία. Τελειώνοντας, να επαναλάβω ότι η μετάφραση της Ι. Χατζηνικολή είναι μετριότατη και αδικεί το μυθιστόρημα. (19/20)