Ο θάνατος της Μπελ

Ζωρζ Σιμενόν, εκδ. Άγρα, μτφ. Βάνα Χατζάκη.

 

 

 

"Συμβαίνει καμιά φορά ένας άνθρωπος να πηγαινοέρχεται μέσα στο σπίτι του, να κάνει τις συνηθισμένες του κινήσεις, τις κινήσεις της κάθε μέρας, χαλαρωμένος, μόνος με τον εαυτό του, και, σηκώνοντας ξαφνικά τα μάτια, ν’ αντιληφθεί ότι οι κουρτίνες δεν είναι τραβηγμένες και ότι ο κόσμος τον παρακολουθεί απ’ έξω... Υπήρχε άνθρωπος στον κόσμο που θα μπορούσε να προβλέψει ότι η βραδιά εκείνη θα έμπαινε εν συνεχεία στο μικροσκόπιο, πως θα τον ανάγκαζαν να την ξαναζήσει κάτω από το μεγεθυντικό φακό, κυριολεκτικά σχεδόν σαν έντομο;"

 

Αυτό το απόσπασμα είναι κλασικός Σιμενόν! Οι πρώτες σελίδες του μυθιστορήματος είναι αριστουργηματικές, σχεδόν σε υπνωτίζουν και σε βυθίζουν στη ζωή μιας αμερικανικής κωμόπολης της δεκαετίας του '50. Εδώ ακριβώς θα ήθελα να διαμαρτυρηθώ ενάντια σ' αυτούς που υποστηρίζουν ότι όταν διαβάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο, δραπετεύεις από τη ζωή. Λάθος, μέγα λάθος! Δεν δραπετεύεις, βυθίζεσαι σ' αυτήν...

 

 

 

 

 

 

Η ύπαρξη του Σπένσερ Άμπυ, ενός γλυκομίλητου καθηγητή σε μια κωμόπολη κοντά στη Νέα Υόρκη, καταρρέει μια ωραία πρωία όταν ανακαλύπτεται, σε ένα δωμάτιο του σπιτιού του, νεκρή η Μπελ, η κόρη μιας φίλης της γυναίκας του που τη φιλοξενούσαν. Ο κύριος ύποπτος είναι ο ίδιος. Κανείς δεν τον κατηγόρησε επισήμως, αλλά αυτός ο αφελής άνθρωπος, ντροπαλός και με κάποια απωθημένα, θα βιώσει τον εξευτελισμό των αστυνομικών ανακρίσεων, τον εξοστρακισμό από τους συναδέλφους του και την έχθρα της μικρής πόλης. Όταν μαθαίνει ότι όλες οι κατηγορίες εναντίον του αποσύρονται, όλοι φαντάζονται ότι η υπόθεση τελείωσε. Ακριβώς εκείνη τη στιγμή όμως, η ζωή του θα αρχίσει να κλίνει προς την τραγωδία.

 

Θα πίστευε κανείς ότι το μυθιστόρημα θα επικεντρωνόταν στην απόδειξη της αθωότητας του Σπένσερ και στην ανακάλυψη του πραγματικού ενόχου. Άλλωστε αστυνομικό μυθιστόρημα δεν είναι; Όποιος πιστεύει ότι τα καλύτερα βιβλία του Σιμενόν ανήκουν στην κατηγορία της αστυνομικής λογοτεχνίας, μάλλον δεν έχει διαβάσει Σιμενόν... Ε λοιπόν, στο "Θάνατο της Μπελ", κανείς δεν ασχολείται με την ανακάλυψη του ενόχου! Όλοι ασχολούνται με τον "αθώο" Σπένσερ, ακόμα και ο ίδιος ο Σπένσερ!

Τα βασικά θέματα του δαιμόνιου Βέλγου, εδώ, φτάνουν στο αποκορύφωμά τους: Πόσο πιο ένοχος είναι αυτός που έκανε το έγκλημα απ' αυτόν που το επιθύμησε; Πόσο μόνοι είμαστε κατά βάθος; Είναι τελικά ο κοινωνικός περίγυρός μας ένας κλοιός προστασίας και αλληλεγγύης ή ένας μηχανισμός καταπίεσης ικανός να μας οδηγήσει έως και την εκμηδένιση; Τι είναι αυτό που κατασκευάζει τον εγκληματία; Μια ταραγμένη παιδική ηλικία γεμάτη ψυχικά τραύματα; Μια επιβαρυμένη κληρονομικότητα; Η κοινωνία που μας περιβάλλει;

Η δολοφονία της Μπελ και η ακόλουθη κοινωνική απομόνωση του Σπένσερ, έσπασαν το προστατευτικό κέλυφος μες στο οποίο είχε καταφύγει ο ίδιος μαζί με όλα του τα απωθημένα. Τα παλαιά ψυχικά τραύματα επανεμφανίστηκαν. Έως τότε, η τελετουργική, μέχρι μανίας, καθημερινότητά του είχε λειτουργήσει ως φράγμα στις καταστροφικές επιθυμίες του. Ο Σπένσερ είναι ένας άντρας κατά βάθος ευνουχισμένος. Ο αυθορμητισμός, οι σεξουαλικές του επιθυμίες, ακόμα και τυχόν ερωτικές σκέψεις έχουν ακρωτηριασθεί... Μόνη διέξοδος ο ρεμβασμός προς Ανατολάς: η κατά μόνας παρατήρηση, εκ του μακρόθεν, της γοητευτικής ασιάτισσας, κυρίας Κατζ. Όσο η ιστορία εξελίσσεται, τόσο ο Σπένσερ δείχνει να εγκλωβίζεται στο πεπρωμένο του. Η σύζυγός του, Κριστίν, έχει εξαρχής πάρει τη θέση της μητέρας του, ενώ αυτός κάνει τα πάντα για να μην πάρει τη θέση του αυτοκαταστροφικού, αλκοολικού πατέρα του... Προς το τέλος, εντελώς αναπάντεχα, θα τολμήσει την εξέγερση, που όμως δεν θα τον οδηγήσει στην απελευθέρωση από την οικογενειακή κατάρα, αλλά αντίθετα θα προκαλέσει την καταστροφή του. Ο Σπένσερ, ως κλασικός ήρωας του Σιμενόν, δεν θα απελευθερωθεί παρά μόνο για να υποταχθεί ακόμα περισσότερο, σ' αυτό που πίστευε από την αρχή πως ήταν το πεπρωμένο του! 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Σημειώσεις: Τα εικαστικά είναι έργα του Εδουάρδου Σακαγιάν. Στην τελευταία φωτογραφία ο Σιμενόν μπροστά από το σπίτι του στο Λέικβιλ, κοντά στη Νέα Υόρκη, όπου ζούσε την εποχή που έγραψε το έργο (1951). Αναρωτιέμαι βέβαια με τόσα βιβλία που έγραφε, πού έβρισκε το χρόνο να κλαδεύει... Όλες οι λεπτομέρειες δείχνουν ότι εκεί εκτυλίσσεται το μυθιστόρημα, παρόλο που δεν κατονομάζεται η κωμόπολη του Κονέκτικατ. Το βιβλίο το διάβασα παράλληλα με το γαλλικό κείμενο. Η μετάφραση της Χατζάκη είναι εξαιρετική. Στη σελίδα 19, στο τέλος της τρίτης παραγράφου, λείπουν δύο σειρές άνευ ιδιαίτερης σημασίας ("Μέχρι στιγμής ο Μπομπ Μίτσελ δεν άξιζε περισσότερο από ένα 6 στην Ιστορία και ο Σπένσερ σημείωσε το ψηφίο με κόκκινο μολύβι"). Ο Τζούλιαν Μπαρνς σε ένα κείμενό του στην Guardian, το 2012, γράφει: "Η ζωή και το διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες. Η διάκριση είναι πλαστή. Όταν διαβάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο, δεν δραπετεύεις από τη ζωή, βυθίζεσαι σ' αυτήν. Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραση -σε διαφορετικές χώρες, ήθη, γλωσσικά σχήματα-, όμως αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής, τα παράδοξά της, τις χαρές της, τους πόνους και τις αλήθειες της. Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά -συμβιώνουν". Το κείμενο υπάρχει ως ένθετο, σε μετάφραση της Κατερίνας Σχινά, στην "Ιστορία του κόσμου σε 10 1/2 κεφάλαια", εκδ. Μεταίχμιο. (19/20)