Η κοινωνία της διαφάνειας

Μπιουνγκ-Τσουλ Χαν: Η κοινωνία της διαφάνειας (μετάφραση του Ανδρέα Κράουζε, εκδ. Οpera)

Ένα έξοχο δοκίμιο! Σταχυολογώ μερικά αποσπάσματα:

"Ο έρωτας χωρίς κενά οπτικής είναι πορνογραφία. Και χωρίς γνωστικές ελλείψεις, η σκέψη εκφυλίζεται σε υπολογισμό"

"Στην "εκτεθειμένη" κοινωνία κάθε υποκείμενο είναι διαφημιστικό αντικείμενο του εαυτού του. Τα πάντα μετρώνται με βάση την εκθεσιακή τους αξία... όλα έχουν στραφεί προς τα έξω, όλα έχουν αποκαλυφθεί, απογυμνωθεί και εκτεθεί. Το πλεόνασμα έκθεσης τα καθιστά όλα εμπόρευμα που χωρίς καμία συγκάλυψη παραδίδεται στην άμεση κατανάλωση... Μόνο η εκθεσιακή σκηνοθεσία παράγει την αξία, καταργείται κάθε ιδιοτυπία των πραγμάτων. Και τα πράγματα δεν εξαφανίζονται στο σκοτάδι αλλά στο άπλετο φως: Σε γενικές γραμμές τα θεατά πράγματα δεν τελειώνουν μέσα στο σκοτάδι ή στη σιωπή αλλά σε κάτι που είναι πιο δυνατό από το ορατό: στη χυδαιότητα"

"Σήμερα η οπτική επικοινωνία πραγματώνεται ως μόλυνση, ως ξέσπασμα ή ως αντανακλαστικό. Δεν έχει κανέναν αισθητικό αναστοχασμό. Η αισθητοποίηση είναι, εντέλει, αναισθητική. Για να καταθέσεις την αισθητική σου κρίση, για παράδειγμα με ένα like, δεν προαπαιτείται καμία ρεμβαστική θεώρηση. Οι εικόνες φορτισμένες με μεγάλη εκθεσιακή αξία δεν είναι καθόλου σύνθετες, είναι μονοσήμαντες, δηλαδή πορνογραφικές. Δεν κρύβουν κανένα υπαινιγμό που θα μπορούσε να προκαλέσει ένα στοχασμό, μιαν αναθεώρηση, έναν αναστοχασμό. Η πολυπλοκότητα επιβραδύνει την επικοινωνία. Η αναισθητική υπερεπικοινωνία μειώνει τη συνθετότητα προκειμένου να επιταχυνθεί. Είναι ουσιωδώς ταχύτερη από την επικοινωνία του νοήματος. Το νόημα είναι αργό. Το νόημα αποτελεί εμπόδιο για την επιτάχυνση της κυκλοφορίας στην πληροφόρηση και την επικοινωνία. Όθεν, η διαφάνεια συμβαδίζει με ένα κενό νοήματος. Η μάζα της πληροφορίας και της επικοινωνίας εκπηγάζει από ένα horror vacui"

"Η διαφάνεια δεν είναι το μέσο του ωραίου. Για τον Μπένγιαμιν, θεμελιώδες συστατικό της ομορφιάς είναι μια αρραγής σύζευξη κάλυψης και καλυπτομένου: γιατί το ωραίο δεν είναι ούτε το κάλυμμα ούτε το καλυπτόμενο αντικείμενο αλλά το αντικέιμενο μέσα στο κάλυμμά του. Αν το αποκαλύψεις, θα φανεί απείρως ασήμαντο... Επειδή μόνο το ωραίο και τίποτ' άλλο εκτός αυτού δεν μπορεί να είναι ουσιαστικά καλύπτον και καλυπτόμενο, το θεϊκό θεμέλιο του είναι της ομορφιάς βρίσκεται στο μυστήριο..."

"Η κοινωνία της διαφάνειας είναι εχθρός της ηδονής. Στο πλαίσιο της οικονομίας της ανθρώπινης ηδονής, ηδονή και διαφάνεια δεν αρμόζουν μεταξύ τους. Η λιβιδινική οικονομία αγνοεί τη διαφάνεια -πολύ φυσικό, αφού η αρνητικότητα του μυστικού, του πέπλου και της συγκάλυψης κεντρίζει τον ίμερο και επιτείνει την ηδονή... Το παιχνίδι της αμφισημίας και της αμφιθυμίας, με τα μυστικά και τα αινίγματα, αυξάνει την ερωτική ένταση. Η διαφάνεια ή η μονοσημία θα ήταν το τέλος του ερωτισμού"

"Κατά τον Ζίμμελ είμαστε φτιαγμένοι έτσι ώστε όχι μόνο να χρειαζόμαστε μια συγκεκριμένη αναλογία αλήθειας και πλάνης ως βάση για τη ζωή μας αλλά και μια επίσης συγκεκριμένη αναλογία σαφήνειας και ασάφειας στην εικόνα των στοιχείων της ζωής μας. Κατά συνέπεια, η διαφάνεια αφαιρεί από τα πράγματα κάθε θελκτικότητα και απαγορεύει στη φαντασία να υφάνει μέσα τους τις δυνατότητές της, για την απώλεια των οποίων δεν μπορεί να μας αποζημιώσει καμία πραγματικότητα... Ίσως ακόμη και κάποιοι από τους κοντινούς μας ανθρώπους, για να διατηρείται ζωντανή η θελκτικότητά τους προς εμάς, πρέπει να μας προσφέρονται ασαφείς και ακαθόριστοι. Η φαντασία είναι ουσιώδης για την οικονομία της ηδονής: ένα αντικείμενο που προσφέρεται γυμνό, την εξουδετερώνει και μόνο όταν το αντικείμενο αποσυρθεί ή υποχωρήσει, μπορεί να αναζωπυρωθεί. Αυτό που εμβαθύνει την ηδονή δεν είναι η απόλαυση σε πραγματικό χρόνο αλλά το φαντασιακό πρελούδιο και ο επίλογος, η χρονική αναβολή"